Posłuchaj
48:32 Dwojka Dwukropek 18.06.2015.mp3 Z Adamem Zagajewskim rozmawia Andrzej Franaszek. Archiwalna rozmowa w audycji z cyklu "Dwukropek" (PR, 18.06.2015)
Poezja jest poszukiwaniem blasku.
Poezja jest królewską drogą,
która prowadzi nas najdalej.
Po zamachach z 11 września 2001 prestiżowy "The New Yorker" wydał specjalny numer, w którym opublikował tylko jeden wiersz: "Spróbuj opiewać okaleczony świat" Adama Zagajewskiego. Utwór ten (natychmiast zdobył on wśród Amerykanów ogromną popularność) jest dla tego poety w pewnym sensie charakterystyczny. Nie ucieka przed "grozą świata", ale jednocześnie przypomina o jego drugiej, lepszej, wciąż istniejącej, choć kruchej stronie.
Mimo głębokich przemian w twórczości Adama Zagajewskiego ta dwoistość: poezja i świat towarzyszyła poecie od zawsze.
Kolonia lwowska w Gliwicach
Adam Zagajewski: biografia pokazuje sztukę w rzece czasu
Adam Zagajewski urodził się w 1945 roku we Lwowie. Niedługo później jego rodzina przeniosła się do Gliwic. - Mieszkaliśmy w małej uliczce, tuż obok Wojtka Pszoniaka. Gdy wieczorami wychodziłem na balkon, z komina koksowni wydobywał się ogień. To było niezwykłe, jak dantejskie sceny. Była także mięta, były wspomnienia lwowskie, byli ludzie, którzy mówili z akcentem śląskim, byli tacy, którzy mówili po niemiecku. To było w pewien sposób miasto kosmopolityczne, chociaż nie wiedziało się o tym - wspominał w 2014 roku w Studiu Polskiego Radia im. Agnieszki Osieckiej.
Jak dodawał, na imieninach ojca było zawsze sporo gości i wszyscy byli to ludzie ze Lwowa. - Nie było nikogo z tak zwanych autochtonów, miejscowych. To była taka kolonia lwowska, która głównie spotykała się między sobą.
Co łączy Kraków i Chicago? Adam Zagajewski o wierszach i życiu
Nocny atak natchnienia
Studiował psychologię i filozofię na Uniwersytecie Jagiellońskim. Jak wyglądały jego literackie początki? - Miałem chyba 19 lat, wtedy już postanowiłem, że będę pisarzem, ale nie bardzo wiedziałem, jak to się robi. Na początku myślałem, że będę prozaikiem, pisałem jakieś wprawki, opowiadania, których nigdy nie umiałem skończyć – opowiadał.
Po intensywnych lekturach poezji nastąpiła pewnego razu swoista iluminacja. - Miałem taką noc, nie mogłem spać. Nagle napisałem kilkanaście wierszy, to był taki atak natchnienia, bardzo dziwny. Od tamtego momentu jakoś poważniej zacząłem myśleć o pisaniu wierszy.
Poezja i rzeczywistość
Adam Zagajewski związał się z ruchem poetyckim Nowej Fali, a zadebiutował w 1972 roku tomem poezji "Komunikat". Dwa lata później ukazał się napisany wspólnie z Julianem Kornhauserem tom szkiców krytyczno-literackich "Świat nieprzedstawiony".
Należał wówczas do twórców walczących o konkret społeczny w literaturze, o możliwość ukazania prawdy o rzeczywistości. - Myślę teraz, że to proza powieściowa powinna przedstawiać świat materialny – komentował swoje niegdysiejsze wybory. Poezja, owszem, też opisuje świat, ale odbity w życiu wewnętrznym. Zatem poetyckie przedstawienie świata jest wciąż potrzebne, ale już zupełnie inne, złożone, idące przez życie wewnętrzne – tłumaczył.
Owocem tych przemyśleń i świadectwem poetyckiego przełomu był tomik "Jechać do Lwowa" z 1985 roku, za nim poszły kolejne, między innymi Płótno (1990), Ziemia ognista (1994), Pragnienie (1999) i Asymetria (2014). - Nie chcę być pięknoduchem - podkreślał, opisując swoje literackie wybory. Piękno, wyobraźnia to są rzeczy, które mnie fascynują. Ale nie chcę być tym, który zapomina o trywialności świata.
33:15 Zagajewski Szwedowska urodziny.mp3 Z Adamem Zagajewskim o jego życiu i twórczości rozmawia Joanna Szwedowska w audycji "Wieczór literacki" (PR, 19.06.2005)
Muzyczny debiut Adama Zagajewskiego
"Zachłyśnięcie się światem"
- Przyjemnie jest wiedzieć, że są prawdziwi poeci - mówił o Adamie Zagajewskim Czesław Miłosz. - On przeszedł od wierszy solidarnościowych do wyzwolonych ze służebności. Jest u niego zachłyśnięcie się światem, co bardzo mi się podoba. Jak również to, że to nie jest poezja języka, że on stoi wobec widzialnego świata, stara się gonić za nim. To jest siła jego poezji - dodawał Miłosz.
07:36 Miłoszz Zagajewski.mp3 Czesław Miłosz o fenomenie poezji Adama Zagajewskiego. Rozmowę prowadzi Renata Gorczyńska. (RWE, 25.11.1990)
Twórczość autora "Dolinny Issy” była dla Adama Zagajewskiego również bardzo ważna. Wśród innych istotnych dla niego poetów wymieniał też między innymi Zbigniewa Herberta i Josifa Brodskiego. Z rosyjskim twórcą łączyła Zagajewskiego wielka przyjaźń.
- Brodski był absolutnym fanatykiem poezji. Uważał, że jeżeli kierowcy zatrzymują się na czerwonym świetle to dlatego, że czytają poezję - wspominał Adam Zagajewski w nagranej w 2016 roku wypowiedzi dla Polskiego Radia.
jp/mc
Fragm. wiersza "Poezja jest poszukiwaniem blasku" za: Adam Zagajewski, "Wiersze wybrane", Kraków 2010.
