91 lat temu, 20 lipca 1933 roku, urodził się Cormac McCarthy, jeden z najwybitniejszych współczesnych pisarzy amerykańskich. Jego książki charakteryzują się mrocznym klimatem, pesymistyczną wizją świata, dużą ilością przemocy i wisielczym poczuciem humoru.
Służba, studia, pierwsze literackie próby
Cormac McCarthy przyszedł na świat w mieście Providence w stanie Rhode Island jako trzecie z sześciorga dzieci potomków irlandzkich imigrantów. W rzeczywistości nazywał się Charlie – tak jak jego ojciec – a imię Cormac przyjął jako swój pseudonim artystyczny. W 1951 roku dostał się na Uniwersytet w Tennessee, gdzie studiował sztuki wyzwolone, czyli znane od starożytności (łac. artes liberales) przedmioty obejmujące m.in. arytmetykę, geometrię, muzykę, gramatykę i retorykę.
Naukę przerwał w 1953 roku, by wstąpić do armii. Na służbie w Siłach Powietrznych Stanów Zjednoczonych spędził cztery lata, z czego połowę na Alasce, gdzie zajmował się równocześnie prowadzeniem audycji radiowych.
Po zakończeniu służby Cormac McCarthy wrócił na uczelnię, ale po dwóch latach porzucił studia. Nim jednak na dobre opuścił uczelniane mury, napisał swoje dwa pierwsze opowiadania, które zostały opublikowane w studenckim czasopiśmie literackim.
Brutalność i demitologizacja
W 1965 roku wydał swoją pierwszą powieść "Strażnik sadu", która spotkała się z pozytywnymi recenzjami. Trzy lata później ukazała się druga książka Cormaca McCarthy’ego "W ciemność". Ponura wizja świata w niej wykreowana pełna jest brutalności i beznadziei. Autor porusza w powieści wątki kazirodztwa, przemocy i samotności.
W podobnym klimacie utrzymana była kolejna powieść pisarza wydana w 1974 roku. Książka "Dziecię boże" uważana jest za najbardziej brutalną w dorobku McCarthy’ego.
23:35 PR24 2023_06_28-22-06-17.mp3 O twórczości Cormaca McCarthy'ego w audycji "Posłowie" rozmawiają Piotr Gociek i Łukasz Orbitowski (PR, 28.06.2023)
- Jest to najpotworniejszy czysty horror o człowieku, który wskutek niesprzyjających okoliczności życiowych traci swój dom i dziczeje. Zmienia się właściwie w zwierzę - tłumaczył w audycji "Posłowie" z 2023 roku pisarz Łukasz Orbitowski.
McCarthy w typowy dla siebie brutalny sposób rozprawiał się też z amerykańskimi mitami założycielskimi. W książce "Krwawy południk" przedstawił XIX-wieczny Dziki Zachód jako miejsce bezlitosnej masakry Indian.
Późna popularność
Przez kolejne lata McCarthy wydał kilka książek, które były bardzo wysoko oceniane przez krytyków i czytelników, m.in. "Suttree" czy "Rącze konie". Prawdziwą sławę przyniosły mu jednak powieści napisane już w podeszłym wieku, a szczególnie ich głośne ekranizacje.
Jedną z nich jest brutalny western "To nie jest kraj dla starych ludzi" (wyd. 2005). Druga książka to "Droga" (wyd. 2006) opowiadająca o mężczyźnie, który w towarzystwie syna przemierza zniszczoną kataklizmem Amerykę.
- To jest ten przykład, kiedy filmy wyświadczają wielką przysługę światu literackiemu, ponieważ pisarze, których warto czytać, stają się czytani - oceniał w radiowej audycji Piotr Gociek.
Przez kolejnych kilkanaście lat Cormac McCarthy nie napisał żadnej powieści. Dopiero na krótko przed śmiercią ukazały się dwie ostatnie książki autora: "Pasażer" i "Stella Maris". Obie zostały wydane w 2022 roku.
- To jest w pewnym sensie piękne fabularnie pożegnanie się wielkiego pisarza, który dotrwał do niemal 90. roku życia, wydał po latach dwie powieści, a następnie, dopełniwszy swego pisarskiego obowiązku, rozstał się ze światem - mówił Łukasz Orbitowski.
"Jeden z największych pisarzy"
W audycji "Posłowie" Piotr Gociek ocenił McCarthy’ego jako pisarza apokaliptycznego, ale nie tylko ze względu na powieść "Droga".
- McCarthy w swojej twórczości dostrzegał pewien punkt w dziejach człowieka i literatury. Chodzi o podzielane przez wiele osób poczucie końca, pustki, bezsensu. To poczucie jest wszechogarniające i przytłaczające - tłumaczył Piotr Gociek.
Łukasz Orbitowski uznał z kolei autora "Krwawego południka" i "Rączych koni" za "jednego z największych pisarzy, jaki kiedykolwiek się narodził i tworzył".
- Można zaryzykować tezę, że nawet słabsze książki Cormaca McCarthy’ego są lepsze od 95 procent twórców na świecie. Jego doliny są górami innych - mówił.
***
Cormac McCarthy poza powieściami miał w swoim dorobku także dwie sztuki teatralne i scenariusz do filmu "Adwokat" z 2013 roku w reżyserii Ridleya Scotta. Był wielokrotnie nagradzany, otrzymał m.in Nagrodę Pulitzera za powieść "Droga".
Pisarz zmarł 13 czerwca 2023 roku, kilka tygodni przed swoimi 90. urodzinami.
th
