Dramaty z Irlandii

Dwójka poleca antologię Franka McGuinnessa "Wspomnijcie synów Ulsteru i inne sztuki".

Frank McGuinness "Wspomnijcie synów Ulsteru i inne sztuki", Wydawnictwo ADiT

Foto: mat. prasowe

Frank McGuinness – ur. w 1953 roku w Buncrana w hrabstwie Donegal, wielokrotnie nagradzany irlandzki dramatopisarz i poeta. Poza własnymi utworami dramatycznymi, takimi jak "Wspomnijcie synów Ulsteru", napisał również szereg adaptacji, między innymi sztuk Racina, Sofoklesa, Ibsena i Strindberga. Ma tytuł profesora; od 2007 roku jest wykładowcą creative writing na Uniwersytecie w Dublinie. Niniejsza antologia jest pierwszym w Polsce, zbiorowym wydaniem utworów dramatycznych pisarza.
Przedstawiamy Państwu starannie dokonany przez Michała Lachmana wybór sztuk pisarza, którego sztuki są zupełnie inną, zaskakującą propozycją wobec znanej nam już twórczości irlandzkich brutalistów. Frank McGuinness to z jednej strony, parafrazując tytuł znanego filmu, „pisarz prowincjonalny”, z drugiej zaś kosmopolityczny, bo ośmielający się z perspektywy prowincjusza krytykować dorobek cywilizacji europejskiej, opierającej się na kolonializmie i eliminacji najsłabszych.  McGuinness nie dość że pochodzi z Irlandii, żyjącej od zawsze w cieniu swojej Wielkiej siostry Brytanii, to jeszcze z małego, nieliczącego się miasta na północy, co sprawia że w swoich utworach nieustannie mierzy się z doświadczeniem lokalności. A robi to poprzez strategię „spojrzenia z oddali”, którym ośmiela się mierzyć kulturę europejską i pokonywać lokalny kompleks, który nie od dziś dręczy również tożsamość Polaków. „Spojrzenie z oddali” zakłada nie tylko dystans geograficzny, ale też czasowy.
Najlepiej widać to w utworze "Mary i Lizzie", w którym widzimy dwie irlandzkie kobiety, wrzucone w wir historii europejskiej oraz zmagające się z ograniczeniami nakładanymi przez ówczesną kulturę. W dramacie tym bezlitośnie kompromituje też niektóre instytucje, z religią i kościołem na czele (sam mając sympatie katolicko-republikańskie). Podobnie czyni w "Niewinności", gdzie jako wzór artysty i nonkomformisty stawia włoskiego malarza Caravaggio.
Przejrzenia się w innych kulturach (choć językowo i terytorialnie bliskich) dokonują bohaterowie Ktoś, kto będzie nade mną czuwał, w której McGuinness dowodzi jak bezsensowne są lokalne konflikty i jak tracą znaczenie wobec nieznanej, zupełnie obcej siły. Podkreśla tutaj wartość zjednoczenia wobec niebezpieczeństwa, które może nas zaskoczyć. Inny, choć pozostający w kontekście poprzednich problem, podejmowany przez McGuinnessa we Wspomnijcie synów Ulsteru, to etos patriotyczny oraz temat bezsensownej śmierci za ojczyznę. Zupełnie wyjątkową propozycją jest dramat psychologiczny "Jedzie Cygan drogą", z idiomatyczną dla literatury irlandzkiej figurą nieobecnego. Jedna z najnowszych sztuk Franka McGuinnessa pokazuje nam, że uporać się z traumą możemy postępując z nią brutalnie – czyli poprzez konfrontację z prawdą, chociażby najgorszą.
Założeniem antologii "Wspomnijcie synów Ulsteru i inne sztuki" była prezentacja jak najszerszego spektrum twórczości dramatycznej Franka McGuinnessa. Publikujemy więc  utwory starsze, ale przełomowe i rewolucyjne, dzięki którym pisarz zyskał sławę nie tylko w Irlandii, ale też na świecie. Dwa ostatnie teksty, w tłumaczeniu Klaudyny Rozhin, są zaś jednymi z nowszych, ale odnoszących sukcesy na irlandzkich i brytyjskich scenach, m.in. na Broadwayu i West Endzie.
Książka wydana przez Agencję Dramatu i Teatru dzięki pomocy finansowej Ireland Literature Exchange (fundusz translatorski), Dublin, Irlandia.