Niewiele osób ma świadomość, że podczas I wojny światowej zginęło więcej polskich żołnierzy niż w czasie II. Tymczasem to właśnie pod Bolimowem armia niemiecka po raz pierwszy użyła broni chemicznej, o Przemyśl toczono ciężkie walki, na Kresach dochodziło do pogromów, a głód cywilów był powszechnym doświadczeniem na polskich terenach.
Roman Matuszewski z Muzeum Wojska Polskiego, fot. Krystian Dobuszyński / PR2
- Okrucieństwa II wojny światowej przesłoniły bez wątpienia dramat jej poprzedniczki. Ale nie mam już pewności, że dotyczyły większej liczby ludzi. Wielka Wojna to przecież epidemie, przewlekłe niedożywienie i straszne warunki w obozach dla uchodźców - zwracała uwagę w audycji "O wszystkim z kulturą" Katarzyna Sierakowska z Instytutu Historii PAN. Co istotne, te doświadczenia dotyczyły także, a być może w szczególności, mieszkańców ziem polskich.
Katarzyna Sierakowska z Instytutu Historii PAN, fot. Krystian Dobuszyński / PR2
Dlaczego więc nasza pamięć o Wielkiej Wojnie jest tak nikła? Udział Polaków w walkach, jak również ówczesną okupację przesłoniły w dużym stopniu odzyskanie niepodległości w 1918 roku oraz okrucieństwa, które miały miejsce w latach 1939-1945. Nie bez znaczenia była oczywiście oficjalna polityka II Rzeczpospolitej oraz PRL.
- Zachód skonfrontował się z I wojną światową, widzianą z perspektywy zwykłych ludzi, w latach 60., pół wieku od wybuchu tego konfliktu. W Polsce to było niemożliwe, bo przecież nie wolno było poświęcać zbyt dużo uwagi ani odzyskaniu niepodległości, ani legionom. Można powiedzieć, że pamięć o wojnie Polakom odebrano - ocenił w rozmowie z Michałem Nowakiem prof. Michał Kopczyński z Muzeum Historii Polski. - Ona zaczęła się odradzać dopiero w latach 90. i trudno jeszcze orzec, jaki przybierze kształt - dodał.
Dr Maciej Górny, współautor książki `Nasza wojna`, fot. Krystian Dobuszyński / PR2
- Pytanie: "czy to nasza wojna?" stało się istotne już w okresie międzywojennym. A to dlatego, że losy weteranów potoczyły się bardzo różnie w zależności od tego, w której armii przyszło im walczyć - zwrócił uwagę dr Maciej Górny, współautor książki "Nasza wojna". - Legioniści odnosili się z dużą niechęcią do polskich żołnierzy w austriackich mundurach. A po wojnie oficjalna pamięć została zawłaszczona przez grupę, która stanowiła przecież mniejszość. 80% polskich weteranów walczyło w armiach imperialnych. W życiu publicznym pojawiali się tylko byli legioniści… - wyjaśnił.
Zapraszamy do odwiedzenia serwisu poświęconego I wojnie światowej >>>
Prowadzący audycję Michał Nowak., fot. Krystian Dobuszyński / PR2
Być może setna rocznica wybuchu Wielkiej Wojny stanowi dobrą okazję, by pogłębić naszą świadomość. W audycji "O wszystkim z kulturą", przygotowanej przez Michała Nowaka, mowa była także m. in. o problemie wojennego antysemityzmu, wymuszonych przez sytuację przemianach społecznych ról kobiet oraz o rozkwicie badań antropologicznych. Zachęcamy do wysłuchania załączonego nagrania.
(mm/jp)
