- 23 sierpnia minęło 80 lat od śmierci Henryka Sławika - dziennikarza, społecznika, "Sprawiedliwego wśród Narodów Świata".
- Dzięki jego staraniom udało się uratować tysiące obywateli polskich pochodzenia żydowskiego, w tym znaczną liczbę dzieci, dla których zorganizował na Węgrzech sierociniec, oficjalnie nazwany Domem Sierot Polskich Oficerów.
- Za niesienie pomocy Żydom został zamordowany w niemieckim obozie koncentracyjnym w Mauthausen.
Henryk Sławik urodził się w 1894 roku na Górnym Śląsku, w rodzinie rolniczej. Do czasu I wojny światowej ukończył jedynie szkołę podstawową. Wiedzę uzupełniał drogą samokształcenia. Już jako młody chłopak związał się z socjalistycznym ruchem niepodległościowym.
Socjalista i antykomunista
- To jest kluczowe dla historii Sławika - uświadomienie sobie, że należał on do niepodległościowej frakcji PPS-u. To jest jedna z odpowiedzi, dlaczego po wojnie Polska o nim zapomniała i poniekąd dlaczego do dzisiaj jest to postać usymbolizowana, lecz tak naprawdę nieistniejąca w zbiorowej świadomości Polaków - tłumaczyła Elżbieta Isakiewicz, autorka beletryzowanej biografii Henryka Sławika pt. "Czerwony ołówek". Właśnie ukazało się, 20 lat po premierze, drugie wydanie tej książki.
W czasie I wojny światowej Henryk Sławik walczył w pruskiej armii. Był też uczestnikiem trzech powstań śląskich. W plebiscycie głosował za przynależnością do państwa polskiego, do czego też przekonywał niezdecydowanych Ślązaków. Po przegranej wojnie obronnej w 1939 roku zdecydował się na opuszczenie kraju. Zatrzymał się w obozie dla uchodźców na Węgrzech, gdzie niemal od razu zaczął organizować pomoc dla uciekinierów z Polski.
Henryk Sławik - polski Wallenberg
Szczególną troską otaczał około 12 tys. polskich Żydów, którzy szukali schronienia na Węgrzech. Już w 1940 roku zapoczątkował akcję wyrabiania im dokumentów z typowo polskimi nazwiskami oraz katolickich metryk chrztu. Dzięki jego staraniom udało się uratować wielu Żydów, w tym znaczną liczbę dzieci, dla których zorganizował sierociniec, oficjalnie nazwany Domem Sierot Polskich Oficerów. Działały tam przedszkole i szkoła, w której realizowano polski program nauczania. Jednocześnie jednak nie pozbawiano dzieci ich tożsamości - po oficjalnym udziale we mszy świętej potajemnie uczono je hebrajskiego i objaśniano Stary Testament.
W 1943 roku Henryk Sławik sprowadził na Węgry żonę i córkę. Niestety, gdy rok później rozpoczęła się niemiecka okupacja na Węgrzech, rodzina została zmuszona do ukrywania się. Choć Sławikowi wiele razy proponowano wyjazd z kraju ze szwajcarską wizą, za każdym razem odmawiał, twierdząc, że nie może opuścić swoich podopiecznych. W ręce gestapo trafił w połowie lipca 1944 roku.
26:30 Dwójka OWZK 26.08.2024.mp3 Elżbieta Isakiewicz o życiu i zaangażowaniu Henryka Sławika w ratowanie Żydów w czasie II wojny światowej (O wszystkim z kulturą/Dwójka)
Za niesienie pomocy Żydom Henryk Sławik został zamordowany w niemieckim obozie koncentracyjnym w Mauthausen. Za swoją działalność na rzecz ratowania Żydów został odznaczony Medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata w 1977 roku.
***
Tytuł audycji: O wszystkim z kulturą
Prowadził: Wacław Holewiński
Gość: Elżbieta Isakiewicz (autorka książki "Czerwony ołówek")
Data emisji: 26.08.2024
Godz. emisji: 17.30
am/pg/kmp
