Płyty Polskiego Radia na liście UNESCO. "Nagrania przemówień z września '39 nigdy nie były wyemitowane"

- Tego rodzaju dźwięki jak przemówienia były nagrywane tylko i wyłącznie przez Polskie Radio. Możemy tutaj poszczycić się takim właśnie osiągnięciem i też techniką. Stalowe płyty, na których były nagrywane przemówienia były sprowadzane z Francji, a dzięki specjalnej nagrywarce mógł być na nich rejestrowany dźwięk - mówiła Elżbieta Berus-Tomaszewska, dyrektor Archiwum Polskiego Radia, o kolekcji radiowych płyt wpisanej na Listę Krajową UNESCO.

Kolekcja płyt Polskiego Radia z nagraniami z września 1939 roku

Foto: Polskie Radio

Posłuchaj

24:04 Dwójka owzk 9.6.2021.mp3 O niezwykłych losach nagrań Polskiego Radia z września 1939 roku, które trafiły na Listę Krajową UNESCO (O wszystkim z kulturą/Dwójka) 

Płyty Polskiego Radia na liście UNESCO. "Sensacyjne odkrycie"

Przez wiele lat uważano, że cenne nagrania bezpowrotnie zaginęły. Po 40 latach od zakończenia wojny część z nich niespodziewanie wróciła do Polskiego Radia. Teraz kolekcja 93 oryginalnych, stalowych płyt gramofonowych z bezcennymi nagraniami - są wśród nich przemówienia m.in. prezydenta Warszawy Stefana Starzyńskiego i ministra spraw zagranicznych Józefa Becka - została wpisana na Listę Krajową programu UNESCO "Pamięć świata". To pierwszy przypadek, kiedy na tę prestiżową listę trafiły materiały dźwiękowe.

- We wrześniu 1939 roku najważniejsze osoby w państwie przychodziły do Polskiego Radia i nagrywały przemówienia. Te przemówienia były zarejestrowane na płycie, ale nigdy nie zostały wyemitowane - opowiadała w audycji "O wszystkim z kulturą" Elżbieta Berus-Tomaszewska.

Bezcenne skarby epoki

Nad digitalizacją przemówienia Józefa Becka pracował Stefan Kruczkowski z Archiwum Polskiego Radia. - To było niezwykłe, dlatego że kiedy te płyty w czerwcu 1979 roku trafiły do radia, to mnie właśnie powierzono ich skopiowanie. Oprócz kilku przemówień Starzyńskiego między płytami były też takie z napisem "Minister Beck 3.09.1939 popołudniu". Zwracam uwagę, że popołudniu. Jak wiadomo, 3 września w południe, po wypowiedzeniu wojny przez Anglię i Francję, ludność Warszawy zrobiła wielką demonstrację radości pod ambasadami obu tych państw - przypomniał reżyser dźwięku.

Czytaj także:

• Wystawa "Pamięć Polski". Nowe obiekty na Liście Krajowej programu UNESCO
• Stocznia Gdańska trafi na listę UNESCO?

Jak zaznaczył Stefan Kruczkowski, Józef Beck przemawiał w czasie owej demonstracji, ale to nie to wystąpienie jest zarejestrowane na płycie. - To przemówienie, jak wskazywał napis, było wygłoszone popołudniu. Sensacja polegała na tym, że nikt, ani redaktorzy Polskiego Radia, ani historycy, ale także Ministerstwo Spraw Zagranicznych zapytywane w tej sprawie było zdumione tym nagraniem. Trzeba było sprawdzić, czy to w ogóle jest autentyk. Gdy to się potwierdziło, czułem się jak archeolog, który znalazł niesłychanie cenny skarb - podkreślał.

Przemówienie ministra Józefa Becka z 3 września 1939 roku można usłyszeć w nagraniu audycji (a także m.in. wypowiedź Juliena Bryana - amerykańskiego fotografa i korespondenta oraz Jeremiego Przybory, wówczas spikera Polskiego Radia).

Fotografie unikatowych płyt ze zbioru Archiwum Polskiego Radia zaprezentowano w środę (9.06) podczas plenerowej wystawy w Warszawie.

***

Tytuł audycji: O wszystkim z kulturą

Prowadził: Jakub Kukla

Goście: Elżbieta Berus-Tomaszewska (dyrektor Archiwum Polskiego Radia), Stefan Kruczkowski (reżyser dźwięku z działu realizacji konserwacji i digitalizacji Archiwum PR)

Data emisji: 9.06.2021

Godzina emisji: 17.30

pg