"Za zamkniętymi drzwiami". Raport z hitlerowskich Niemiec

- Zygmunt Nowakowski był świadkiem narodzin państwa niemieckiego z władzą absolutną Hitlera – mówił w "Kwadransie bez muzyki" edytor zbioru reportaży "Za zamkniętymi drzwiami" prof. Tomasz Szarota.

Fragment okładki książki "Za zamkniętymi drzwiami" Zygmunta Nowakowskiego

Foto: mat. prasowe

Zygmunt Nowakowski to jeden z najwybitniejszych twórców polskiej kultury XX wieku. Pisał ostro, ironicznie, bez taryfy ulgowej dla "świętych krów" ówczesnej kultury i polityki. Osobisty wróg Hitlera, Stalina i Churchilla. Wszechstronnie utalentowany, a przy tym bezkompromisowy, Nowakowski był też barwną postacią jako człowiek. Bywalec krakowskich knajp, wiceprezes i zagorzały kibic Cracovii, działacz na rzecz ochrony zwierząt, założyciel organizacji niosącej pomoc opuszczonym dzieciom, mnóstwo czasu spędzał w Trzęsówce, gdzie w pięknym dworze mieszkała jego wielka i - jak się później okazało - jedyna miłość, Róża Celina Otowska.
W "Kwadransie bez muzyki” profesor Tomasz Szarota mówił, że wydany właśnie jego zbiór reportaży "Za zamkniętymi drzwiami", z podróży do Niemiec w roku 1933, nie jest przeznaczony jedynie dla ludzi zawodowo zajmujących się historią, ale dla wszystkich, których interesują te czasy. Mówił, że książka ta jest reedycją, gdyż wcześniej, przed osiemdziesięcioma laty, wyszła ona pod innym tytułem. Jej treść, zdaniem prof. Szaroty, jest na tyle ważna, że doszedł on do wniosku, że warto ją ponownie odkryć.
- Istotne jest to, że w 1933 roku redakcja największej polskiej gazety, czyli "Ilustrowanego Kuryera Codziennego", doszła do wniosku, że trzeba wysłać reportera, by sprawdził, jak wygląda początek III Rzeszy, której możemy się tylko bać – opowiadał o przyczynie znalezienia się Nowakowskiego w tym czasie w Niemczech. Tomasz Szarota zwracał uwagę, że był on dzięki temu "świadkiem narodzenia państwa niemieckiego z władzą absolutną Hitlera”.
W 1933 roku można jeszcze było uzyskać wiedzę o tym, co się w tym kraju dzieje, jednak po lutym 1934 roku "właściwie wiedziano o nim coraz mniej”, gdyż miesiąc wcześniej Polska i Niemcy podpisały umowę międzynarodową, dotyczącą także prasy. – Od tego momentu żadna ze stron nie mogła przekazywać informacji, które by były obraźliwe czy szkodliwe dla strony przeciwnej. W związku z tym, to, co można było pisać w Polsce pomiędzy lutym ’34 a wiosną ’39 roku, było niesłychanie ograniczone możliwością informowania społeczeństwa o realiach III Rzeszy. Stąd nieprzypadkowo ta książka nigdy nie została wznowiona – opowiadał prof. Szarota.
W monografii znajdują się też pierwszy raz publikowane w Polsce ilustracje z tego okresu, także te dotyczące daty przełomowej w historii, czyli 5 marca 1933 roku, gdy odbyły się wybory, w których wygrała hitlerowska NSDAP.
- Tu znajduje się karykatura zamieszczone w "Simplicissimusie”, najwspanialszym niemieckim piśmie satyrycznym, wydanym 5 marca, która nazywa się "Wiosenna pieśń Niemców”. Jest pokazany tłum Niemców, który podąża z radością do urn wyborczych, są to ci, którzy głosowali wtedy za Hitlerem. Rysownik dostrzega skutki tego wyboru, pokazuje pożary i mordy, które są widoczne w tle, za tym głosującym tłumem – powiedział.
Rozmawiała Bożena Markowska.
pp/mc