W związku z tym w „Poranku Dwójki” spotkaliśmy się z archeolożką z Muzeum Azji i Pacyfiku Katarzyną Czapską, jedną z autorek nowych tekstów do naszego cyklu Świętujemy! W tym roku kierujemy naszą uwagę na Azję, aby poznać największe i najważniejsze święta kontynentu. Już na dniach będą to Chiński Nowy Rok i święto Tết, czyli Wietnamski Nowy Rok, który przypada między drugą połową stycznia a pierwszą połową lutego. Wejście w nowy rok oznacza też zmianę znaku zodiakalnego patronującego następnemu rocznemu cyklowi. W 2022 będzie to tygrys. Z czym to się wiąże?
- To zależy od kultury, z której punktu widzenia na to patrzymy. Dla Wietnamczyków jest to rok pełen szczęścia, radości, sprzyjający rozwojowi osobistemu – mówiła Katarzyna Czapska.
Przeczytaj także:
Wspomnienie Andrzeja Wawrzyniaka, założyciela Muzeum Azji i Pacyfiku
Kalendarz lunarny – z lekkimi różnicami – wykorzystywany jest w większości Azji Południowo-Wschodniej: Chinach, Japonii, Korei oraz Azji Południowej: Indiach czy Nepalu. Na chiński (czy wietnamski) horoskop składa się 12 zwierząt, ale co ciekawe, między Wietnamem i Chinami panują niewielkie rozbieżności. W Chinach rok królika (następujący po roku tygrysa), w Wietnamie nazwany będzie rokiem kota. Skąd ta różnica? Jest związana z lingwistyką! Chiński znak królika w Wietnamie oczytany będzie bowiem, jako „kot”, tłumaczyła nasza rozmówczyni.
Święto Tết, przypadające w 2022 na 1 lutego, w Wietnamie wyznacza początek roku, ale i koniec zimy, w związku z tym jest też nazywane Świętem Wiosny.
- Pełna nazwa nowego roku księżycowego w Wietnamie oznacza „Biesiadę pierwszego poranka”. Klimat Wietnamski towarzyszy wiośnie i wszystkim elementom nowego życia, rozpoczynania nowego roku, nowych rzeczy i zamykania starych. To czas, kiedy wszystko kwitnie. Symbolem tych świąt są właśnie kwitnące krzewy – mówiła archeolożka.
Wieczorem, w przeddzień Nowego Roku rozpoczyna się uczta, mająca do niego prowadzić. To czas obwarowany wieloma wierzeniami i przesądami. Nie wypada wtedy sprzątać, by nie wynieść szczęścia z domu. Nie wypada pożyczać pieniędzy, by nie pozbawić się dostatku. Podobnie jak w polskiej czy wschodniosłowiańskiej kulturze obowiązuje „zasada pierwszego gościa”, przestępującego próg domostwa w nowym roku…
- Osoba, która wchodzi do domu musi być bez skazy, mieć szlachetnych charakter, osiągać sukcesy, by swoje szczęście przelała także na domowników. Dobór takiej osoby jest bardzo istotny. Jeżeli rodzina nie zna nikogo takiego, na moment przed północą dom opuszcza sam gospodarz, by po chwili wejść do niego, wnosząc nowe szczęście – wspominała Katarzyna Czapska.
Przeczytaj także:
CHIŃSKI NOWY ROK
To nie jedyne podobieństwo między wietnamskim Tết, a świętami polskimi. Popularny drzewiej w czasie Wigilii Bożego Narodzenia kult zmarłych występuje również w Wietnamie w czasie noworocznych obchodów. Tết spędza się nie tylko w gronie rodzinnym, ale również oddając hołd zmarłym przodkom (przy ołtarzykach przygotowanych w tym celu). Potrawy, owoce, kadzidła – to ofiary ku wspomnieniu bliskich, których nie ma już wśród żywych.
Ucztują zatem i zmarli, i żywi. A jak? Czy na wietnamskich stołach znajdują się charakterystyczne noworoczne potrawy?
- Stół nakryty jest pysznościami! W północnej części Wietnamu popularne jest ryżowe ciasto w kształcie koła, owinięte liśćmi bananowca. W południowej to samo ciasto jest podłużne. Wśród ważnych potraw nie może zabraknąć też kleistego ryżu zabarwionego na czerwono przepętlą indochińską. Wszelkiego rodzaju zupy, między innymi wieprzowe. I oczywiście słodycze, głównie na bazie suszonych owoców, którym zajadają się najmłodsi.
Czas święta Tết jest czasem społecznym. Ludzie obdarowują się czerwonymi kopertami z symboliczną niewielką kwotą nowych pieniędzy. Powraca także tradycja wręczania sobie pięknie wykaligrafowanych życzeń szczęścia pisanych na czerwonym papierze. Ważnym elementem świętowania jest także odganianie demonów!
- W przeszłości głównie małe dzieci, ubrane na czerwono, chodziły po wioskach z bębenkami, uderzając w nie, by demony nie zakłócały święta. Ważne są fajerwerki, które zapewnia miasto i petardy. Całe święto jest zresztą bardzo głośne i huczne. Jest przez Wietnamczyków traktowane jako najważniejsze w roku – mówiła nasza rozmówczyni, zwracając uwagę, że Wietnamczycy w Polsce świętują Nowy Rok podwójnie: zarówno 31 grudnia, jak i wedle kalendarza lunarnego (które to świętowanie wciąż jest uważane za priorytetowe).
Przeczytaj także:
Tết Nguyên Đán - Wietnamski Nowy Rok
Jakie jeszcze święta obchodzą Wietnamczycy? Jakie są najważniejsze dla innych mieszkańców Azji? O tym przez cały rok będziemy dowiadywać się dzięki kolejnym tekstom z cyklu Świętujemy! Zapraszamy do lektury!
Do tego w audycji:
- sprawdziliśmy, co się będzie działo na Babskim Combrze w Krakowie...
Dawno temu w Krakowie żył okrutny człowiek zwany Combrem. Jedni powiadają, że był burmistrzem samego Krakowa, inni, że wójtem na Piaskach. Jedno jest pewne: gdy pojawiał się na krakowskim Rynku, siał postrach. Wesołe chichoty i przekomarzania cichły, przekupki zamierały. Comber nienawidził ich i zawsze znalazł pretekst do upokorzenia kobiet. Jednak nic nie trwa wiecznie – było to akurat w Tłusty Czwartek, gdy wiadomość o śmierci Combra gruchnęła w mieście. Dowiedziawszy się o tym, przekupki natychmiast związały kukłę przypominającą Combra, zawlokły ją na Rynek i rozszarpały na strzępy. Potem śmiały się, śpiewały i tańczyły. Ta historia zapoczątkowała coroczne obchody Babskiego Combra w Krakowie. Choć zwyczaj nie zachował się do naszych czasów, pozostał w sercach współczesnych krakowianek i kto wie, czy właśnie się nie odradza.
05:51 _PR2_AAC 2022_01_29-07-49-14 babski comber.mp3 Dawne zwyczaje Babskiego Combra (Poranek Dwójki)
O warsztatach wokół Babskiego Combra opowiadały Katarzyna Chodoń i Joanna Cichoń. Finał spotkań zakończony nowopowstałym obrzędem i potańcówką odbędzie się 24 lutego w Klubie Strefa w Krakowie.
- poznaliśmy szczegóły nowości książkowej z Muzeum Wsi Lubelskiej, które wydało niedawno publikację pt. "Wieś - dwór - miasteczko. Historia zapisuje - Muzeum Wsi Lubelskiej opowiada. Katalog ekspozycji i zabytków". Jej autorami są Łucja Kondratowicz-Miliszkiewicz, Halina Stachyra i Grzegorz Miliszkiewicz. W książce przedstawione są skomplikowane relacje dawnej wsi, pobliskiego dworu i niewielkiego miasteczka. O szczegółach publikacji z Andrzejem Wroną - wieloletnim pracownikiem naukowym Muzeum Wsi Lubelskiej i redaktorem wydawnictwa rozmawiał Piotr Dorosz.
05:16 _PR2_AAC 2022_01_29-08-09-42 muzeum lubelskie.mp3 Co na was czeka w książce "Wieś - dwór - miasteczko"? (Poranek Dwójki)
- przenieśliśmy się też na 25. PASTUSZKOWE KOLĘDOWANIE - Ogólnopolskie Spotkania Dziecięcych i Młodzieżowych Grup Kolędniczych do Małopolskie Centrum Kultury SOKÓŁ, o których opowiadała nam dyrektor Oddziału Instytut Dziedzictwa Niematerialnego Ludów Karpackich; główny specjalista – koordynator projektów Małgorzata Broda.
08:13 _PR2_AAC 2022_01_29-08-37-02 pastuszkowe kolędowanie.mp3 Zaproszenie na Pastuszkowe Kolędowanie (Poranek Dwójki)
- w "Źródłosłowie" sięgamy do źródeł
- posłuchaliśmy też wywiadu z Aoife O'Donovan, laureatką nagród Grammy, gwiazdą americany i folku, która właśnie wydała swoją kolejną solową płytę "Age of Apathy". To opowieść o poszukiwaniach, podróży, godzeniu się z upływającym czasem i zmieniającym się światem, wreszcie o niepoddawaniu się wszechobecnej apatii. Cyfrowa płyta "Age of Apathy" była DO ZDOBYCIA dla Słuchaczy.
08:54 Dwojka 2022_01_29-09-13-20 Poranek Dwójki.mp3 Aoife O'Donovan o Age of Apathy (Dwójka/Poranek Dwójki)
PLAYLISTA
- Siergiej Rachmaninow Preludium G-dur op. 32 nr 5, wyk. Ruth Slenczynska
- Aoife O’Donovan What Do You Want From Yourself
- Felix Mendelssohn Sonata skrzypcowa op. 4 f-moll, III. Allegro agitato, wyk. Marc Bouchkov (skrzypce), Claire Huangci (fortepian)
- Franz Schubert La pastorella al prato, wyk. David Erler (śpiew), Joachim Hochbauer (śpiew), Klaus Wenk (śpiew), Thomas Bauer (śpiew), Jos Vas Immerseel (fortepian)
- Babooshki Palozniczku mila
- InFidelis Żegnany
- Fryderyk Chopin Nokturn Es-dur op. 62 nr 2, wyk. Ivo Pogorelich
- Aleksander Tansman La Grande Ville, III. Dancing, wyk. Baayon Duo
- Jan Sebastian Bach Allein Gott in der Höh sei Ehr BWV 711, wyk. Kit Armstrong
- Maria Pomianowska Rainbow
- Ernesto De Curtis Torna a Surriento, wyk. Freddie De Tommaso (śpiew), London Philharmonic Orchestra, Renato Balsadonna
- Aoife O’Donovan & Allison Russell Prodigal Daughter
- Łukasz Ojdana Song VI
- Wolfgang Amadeusz Mozart Sonata op. 7 nr 3, III. Allegretto, wyk. Francesca Dego (skrzypce), Francesca Leonardi (fortepian)
- Aoife O’Donovan Age of Apathy
- Aoife O’Donovan Galahad
- Gaetano Donizetti Aria „Una furtiva lagrima” z opery „Napój miłosny”, wyk. Pene Pati (śpiew), Orchestre National Bordeaux Aquitaine, Emmanuel Villaume
- Francesco Geminiani Sonata A-dur op. 1 nr 1, wyk. Nathan Milstein (skrzypce), Georges Pludermacher (fortepian)
- Lambert Porcelain, wyk. Lavinia Meijer (harfa)
- Sutari, Toń
***
Tytuł audycji: folkowy Poranek Dwójki
Prowadził: Piotr Kędziorek
Data emisji: 29.01.2022
Godzina emisji: 9.30
