„Ziemianki” opisują, jak rozwijał się system edukacji kobiet w Polsce, jak zmieniało się postrzeganie roli pani domu, osoby wolnej i samodzielnej, oraz jak w ówczesnej rzeczywistości kobiety wspierały się wzajemnie. I jak dużo my, w kolejnych pokoleniach, możemy mieć wspólnego z tamtymi córkami, żonami, partnerkami czy kobietami wybierającymi życie bez mężczyzn.
Marta Strzelecka rozmawia z rodzinami nauczycielek pracujących niegdyś w nałęczowskiej szkole oraz z dziećmi i krewnymi absolwentek, zgłębia archiwa, międzywojenną prasę, prace naukowe i zastanawia się, jak układały się relacje między ziemiankami i chłopkami i jakie znaczenie miały starania pań z dworów, by zbliżyć do siebie włościanki.
Kim były uczennice i absolwentki szkoły w Nałęczowie? Postępowymi kobietami czy strażniczkami patriarchatu? O tym rorozmawialiśmy z autorką książki „Ziemianki. Co panie z dworów łączyło z chłopkami?”, Martą Strzelecką.
Okładka książki Marty Strzeleckiej „Ziemianki. Co panie z dworów łączyło z chłopkami?”
Debiut literacki, ale jaki!
Co ją łączy z paniami z dworu i chłopkami? d takiego pytania musimy wyjść, rozmawiając z Martą Strzelecką i jej debiutanckiej książce. Otóż - tajemnicza historia... - Zainteresowało mnie miejsce, ale nie wiedziałam, że to się skończy pytaniem tytułowym książki. To miejsce to wystawa plenerowa w szkole w Nałęczowie, zakładałam, że była to szkoła, to której dawno temu chodziły ziemianki. Zaintrygowały mnie zdjęcia, na których widać panie, które pewnie były z innej klasy społecznej niż ziemiaństwo, ubrane specjalnie do zdjęcia. Wydało mi się to inspirujące, wręcz filmowa historia. O tej szkole mówiło się w mieście, ale skrótami. Tym bardziej pomyślałam, że chce dowiedzieć się o tym dużo więcej.
Powtarzane skrótowe obrazki, tyle znalazła na początku. Mieszkańcy wcale więcej o tej szkole nie wiedzieli. Musiała szukać więc głębiej i dalej. Ta historia, którą chciała opowiedzieć, doprowadziła ją do tematu ziemiaństwa. - Teraz ludzie mówią, że ich babcie chodziły do takich szkół, ale kiedy zaczynałam zgłębiać temat, to wydawało mi się to niszowe.
Jak się narodziły szkoły ziemianek? Jak działały? Jak rozwijał się ten ruch edukacyjny? - One wzięły się z idei, że ziemiaństwo powinno wykorzystywać swoją pozycję społeczną, że ziemianki przywiązane do majątków i pozytywistycznego podejścia do krzewienia patriotyzmu także w pracy z ludźmi. Ziemianki zakładały więc i prowadziły szkoły, żeby edukować, "cywilizować" włościanki. Chciały przekazywać wiedzę, uczyć podstawowej wiedzy, np. higieny, zajmowania się noworodkami. Chodziło o wykorzystywanie tego co się ma w dobrym celu. Bo ich uprzywilejowana pozycja do czegoś ich zobowiązywała.
A ponadto w audycji:
- 7:50 "Zimowy spacer" to nowa wystawa , która prezentowana jest w Muzeum Etnograficznym w Toruniu. Jest to nastrojowy cykl fotograficzny, który powstał w styczniu 2023 roku w ciągu jednego dnia. Autor zdjęć Robert Sobieraj jest absolwentem Toruńskiej Szkoły Fotograficznej, uczył się także w warszawskim Studium Fotografii. Swój najnowszy projekt zrealizował w ośrodku jeździeckim. Ekspozycja wystawiona została w Arsenale w niezwykle ciekawy sposób koresponduje z inną ekspozycją prac Andrzeja Różyckiego "Etnofotozofia". Z Robertem Sobierajem rozmawiała Iwona Muszytowska-Rzeszotek.
06:07 PR2 (PCM)_20231028054919(6000) Robert Sobieraj.mp3 Wystawa fotograficzna „Zimowy spacer” Roberta Sobieraja w Muzeum Etnograficznym w Toruniu
- 8:10 Zima zaczyna się tu zwykle 29 października. W tym roku się nieco pospieszyła i mieszkańcy Daugavpils, czyli Dyneburga na Łotwie, już mogą oglądać śnieg.
Aż do 1772 roku Dyneburg i jego okolice stanowiły integralną część Rzeczypospolitej. Tereny dzisiejszej Łotwy Polacy - głównie polska szlachta, zasiedlali od XVI wieku. Dziś mieszkańcy Dyneburga, wśród których Polacy stanowią 15 %, w zimowej aurze przygotowują się jak co roku do obchodów Świąt Zadusznych, a potem do Dnia Niepodległości, który na Łotwie świętuje się podwójnie. Centrum Kultury Polskiej w Daugavpils szykuje w związku z tym wiele wydarzeń i zaprasza do poznania łotewskich Polaków.
07:11 [i] DYNEBURG.mp3 Polacy w Dyneburgu na Łotwie szykują się do listopadowych świąt
Centrum Kultury Polskiej w Dyneburgu
- 8:20 „Odbicia piękna” to jedna z największych na świecie kolekcji chińskich obrazów na szkle z końca XIX i XX wieku. Kolekcja Mei Lin to ponad 100 dzieł, z których 75 prezentowanych jest właśnie w Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie. Ekspozycja ukazuje zbiór obrazów z końca dynastii Qing i wczesnego okresu republikańskiego, a jej tematyka skupia się wokół lokalności. Obrazy na szkle przedstawiają sceny z mitologii lub literatury popularnej, przedmioty przynoszące szczęście oraz portrety dzieci i kobiet. Z dr Magdaleną Ginter-Frołow z Muzeum Azji i Pacyfiku na wystawie spotkała się Aldona Łaniewska-Wołłk.
- 8:35 Relację ze światowych targów world music Womex zdał Kuba Borysiak. To jedno z najważniejszych i największych wydarzeń muzycznych poświęconych muzyce świata w Europie. Tegoroczny WOMEX odbywa się Hiszpanii.
05:01 PR2 (PCM)_20231028063647(552) kuba womex.mp3 Relacja z targów WOMEX
- 8:50 Cykl „Pod gołym niebem”, a w nim wycieczka do Kolbuszowej. Jesień już w pełni, ale nie jest to przeszkodą, by odwiedzić kolejny park etnograficzny "pod gołym niebem". Tym razem trafiamy do Kolbuszowej, skansenu reprezentującego kultury Lasowiaków i Rzeszowiaków. Październik był na wsi czasem przygotowywania ostatnich zapasów na zimę, także tu, w widłach Wisły i Sanu. A między innymi o tym, aromaty jakich potraw mogły roznosić się w chałupach na tych terenach opowiadali Agata Front i Janusz Radwański z Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej.
09:29 PR2 (PCM)_20231028064604(2492) Kolbuszowa pod gołym niebem.mp3 Pod gołym niebem: Kolbuszowa
- 9:10 O polskim stanowisku na targach WOMEX opowiedziała Barbara Schabowska - dyrektor Instytutu Adama Mickiewicza
08:49 PR2 (PCM)_20231028071347(4152) Basia.mp3 Barbara Schabowska o polskim stoisku na targach WOMEX
PLAYLISTA
- Christopher Tin Hope is the Thing with Feathers, wyk. Voces8
- Kapela Maliszów Zapychacz
- Francesco Cavalli Aria „Incomrensibil nume” z opery „Pompeo Magno”, wyk. Jakub Józef Orliński (śpiew), Il Pomo D’oro
- Olivier Messiaen Vocalise-étude, wyk. Hetna Regitze Bruun (śpiew), Kristoffer Hyldig (fortepian)
- BASTARDA & Sutari Nim świt nastanie
- Sérgio Assad Preludio Fuga e Vivace, III. Vivace, wyk. Plínio Fernandes (gitara)
- Duality Premonition
- David Bruce Caja de Música, III. Tempo di Joropo, wyk. Bridget Kibbey (harfa)
- Rube Świnie Kawalerowie
- Enrique Granados 12 tańców hiszpańskich, II. Oriental, wyk. Théo Ould (akordeon)
- Kwadrofonik Jaworowe kółka
- Warszawska Orkiestra Sentymentalna Tańcz mój złoty
- Fryderyk Chopin Grande valse brillante op. 34 nr 2, wyk. Laurence Oldak (fortepian)
- Dagadana U Poli Bereza
- Kapela ze Wsi Warszawa Skip Funk
- Odpoczno Srebro ryb
- Sofiane Pamart Noche
- Johann Hermann Schein Suita nr 2 d-moll, II. Gagliarda à 5, wyk. Lautten Compagney, Wolfgang Katschner
- Eduardo Grau Concierto de Yuste op. 88, II. Salmo. Larghetto, wyk. Ana María Valderrama (skrzypce), Fabio Banegas (fortepian), Anima Musicæ Chamber Orchestra, Francisco Varela
***
