Tu była brama getta
Białystok uczcił pamięć żydowskich ofiar i bohaterów
16 sierpnia 2024 roku mija 81 lat od wybuchu powstania w białostockim getcie. Tego dnia w 1943 roku, na wieść o przygotowaniach Niemców do ostatecznej likwidacji getta, miał miejsce drugi co do wielkości po powstaniu w getcie warszawskim, zryw ludności żydowskiej przeciwko niemieckiemu okupantowi. Powstanie to z góry było skazane na niepowodzenie. Trwało niewiele ponad dobę. Getto zostało zlikwidowane, a co najmniej 30 tysięcy białostockich Żydów zostało wywiezionych do obozów zagłady. Z ponad około 45 tysięcy Żydów mieszkających przed wojną w Białymstoku i okolicach przeżyło zaledwie kilkuset. Koncert „Trzecie Wrota” będzie upamiętnieniem tej bolesnej rocznicy.
Był wizjonerem, który spaja środowisko, który je tworzy, wyznacza nurty, inspiruje i prowadzi. Nigdy na swoje festiwale czy wydarzenia nie zapraszał gotowych projektów, on je kreował, często zupełnie od zera, sięgając po bardzo ciekawe, najczęściej zapomniane teksty kultury. Wspomnienie Mirona Zajfeta
Autorem tego wyjątkowego projektu jest Miron Zajfert, zmarły w 2023 roku reżyser i animator życia muzycznego. Cezurę czasową, w jaką wpisany został ten niezwykły muzyczny fresk, stanowi okres od 27 czerwca 1941 roku – dnia spalenia Wielkiej Synagogi – do 15/16 sierpnia 1943 roku – momentu wybuchu powstania i ostatecznej likwidacji getta. Ideą było stworzenie z tych dwóch tragicznych wydarzeń swoistej klamry muzycznej. Klamrę tę wypełni muzyka synagogalna w wykonaniu formacji Yael oraz organisty Jakuba Stefka, tworząc w pierwszym przypadku (1941) symbol „końca normalnego świata”, zaś w drugim (1943) będzie mistyczną pointą całości, stanowiącą swego rodzaju alegorię Spełnienia. [mat. organizatora]
Zobacz też:
Mordechaj Anielewicz. Dowódca Żydowskiej Organizacji Bojowej, przywódca powstania w getcie warszawskim
W folkowym Poranku Dwójki Anna Woźnicka (wokalistka, pomysłodawczyni formacji Yael), Tomasz Pokrzywiński (Trio Bastarda) oraz Grażyna Dworakowska (dyrektorka Białostockiego Ośrodka Kultury), zapraszają na Koncert „Trzecie Wrota” będący upamiętnieniem powstania w białostockim getcie.
300 żydowskich powstańców podjęło nierówną walkę z niemiecką żandarmerią. Był to drugi co do wielkości, po powstaniu w getcie warszawskim, zryw zbrojny ludności żydowskiej przeciwko okupantowi. Powstanie w białostockim getcie. drugie co do wielkości po Warszawie
Troje wrót getta
16 sierpnia 1943 roku białostockie getto było już otoczone balustradami, pojawiły się bramy wejściowe i wyjściowe. A kontrola życia jego mieszkańców była znacznie bardziej surowa. Żydowscy mieszkańcy getta postanowili – także z pomocą judenratu, czyli swoistej policji żydowskiej – zaprotestować przeciw udręce.
- Niestety, mimo podjęcia walk z nazistami, powstanie skończyło się niepowodzeniem. Getto padło dopiero 21 listopada, był to czas ostatnich wywózek do obozu w Stuthoffie – mówiła Grażyna Dworakowska.
Białostockie getto miało trzy główne bramy: od ulicy Jurowieckiej, od Kupieckiej i od Fabrycznej. Dwie pierwsze służyły do codziennej komunikacji. Trzecie wrota otwarto na oścież dopiero 16 sierpnia 1943 roku, pędząc przez nie Żydów do pociągów zmierzających do obozów w Treblince, Auschwitz-Birkenau, Majdanku… Trzecie wrota stały się swoistym znakiem – symbolem białostockiej Zagłady.
Wyjątkowa kooperacja artystów i duch Mirona Zajferta
Olbrzymie przedsięwzięcie muzyczne, upamiętniające bolesną historię powstania w białostockim getcie. „Trzecie Wrota” to tytuł koncertu, który 16 sierpnia br. – w 81 rocznicę wybuchu powyższego powstania – odbędzie się w Białymstoku.
Za koncept festiwalu odpowiada śp. Miron Zajfert, znany Słuchaczom Dwójki jako twórca, organizator festiwalu Nowa Muzyka Żydowska, festiwalu Muzyka wiary – Muzyka pokoju.
- Bardzo brakuje go nam teraz. Jego pomysły na łączenie różnych muzycznych światów, które owocowały niezwykłymi artystycznymi wydarzeniami, były niezastąpione – wskazywał Piotr Kędziorek.
- Brakuje nam go. Cieszymy się jednocześnie, że możemy jeszcze raz uczcić jego pamięć i dokończyć pewnego dzieła, o którym zaczął rozmawiać niezależnie z Anią, niezależnie ze mną i z Kasią Piszek – wspominał Tomasz Pokrzywiński z tria Bastarda. – Miron zawsze tak miał. Taką chęć rozpoczynania i dyskutowania o projektach z dużym wyprzedzeniem. Zawsze mnie zaskakiwał swoją niezwykłą kreatywnością i oryginalnością tych pomysłów. Pamiętam, że zaraz po tym, jak zrobiliśmy razem muzykę Ksiąg Jakubowych, to jakiś tydzień, dwa po koncercie usłysałem: „Tomek, musimy się spotkać, bo mam następny pomysł”. Miron był niestrudzony w tym kreowaniu, w pracy twórczej razem z muzykami, z twórcami. Bardzo nam go brakuje.
- Bardzo ciekawy rozmówca, bardzo mądry człowiek – podkreślała Grażyna Dworakowska, dyrektorka Białostockiego Ośrodka Kultury. – Co do „Trzecich Wrót”, rozmawialiśmy o tym już kilka lat temu. Ciągle nam się nie składało, by się spotkać i porozmawiać. Były to tylko rozmowy telefoniczne. I nagle się urwało…
Duch Mirona Zajferta wciąż jest obecny i patronuje kolejnemu artystycznemu przedsięwzięciu.
"Trzecie wrota" koncert, BOK
Ponadto w audycji:
8.15 Relacja z Tygodnia Kultury Beskidzkiej
8.25 Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi zaprasza do udziału w 2. edycji konkursu fotograficznego „Wakacje na wsi #odkrywam”
8.35 Mariana Kril rozmawia z kapelą PoPieronie z okazji 15-lecia zespołu i wydania trzeciego albumu pt. „Żywioły”
9.10 W wakacyjnym cyklu Dwójka na miejscu odwiedzamy Leszno
Stałe cykle: wiadomości folkowe (7.20), Historia Polskiego Folku (7.50), Nasze niematerialne (8.50)
***
Tytuł audycji: folkowy "Poranek Dwójki"
Prowadził: Piotr Kędziorek
Data emisji: 3.08.2024
Godzina emisji: 9.30
