Jakucja w oczach Sieroszewskiego
Paradoksalnie, choć Wacław Sieroszewski trafił na Syberię za karę (za udział w buncie w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej zesłano go na Sybir), właśnie pobyt w tym miejscu zaowocował jego karierą etnograficzną. Będąc więźniem na krańcu świata, w Jakucji Sieroszewski napisał „Dwanaście lat w kraju Jakutów”. Jak na ironię został przez Rosyjskie Towarzystwo Geograficzne odznaczony medalem za swoją pracę badawczą na Syberii.
„Jakuckie prace Wacława Sieroszewskiego i zmiany kulturowe narodu Sacha” autorstwa dr Künnej Takaahaj, to pierwsza od dziesięcioleci monografia Jakutów w języku polskim. Jeszcze w latach 90. w Rosji pojawił się dodruk popularnej książki Sieroszewskiego „12 lat w kraju Jakutów” (tam pt. „Jakuty”). Historycznie rzecz ujmując, notatki Sieroszewskiego bardzo przydały się w odradzaniu kultury Jakutów, czy też – lepiej – Sacha.
Sacha? Jakuci? Jakiego terminu powinniśmy używać?
Doktor Künnej Takaahaj zwróciła uwagę, że „Jakuci” to nazwa kolonialna, warto więc dołożyć swoją cegiełkę do dekolonizacji i używać nazwy własnej tego narodu Syberii – „Sacha”.
Obecnie rodzimi badacze kultury Sacha często odwołują się do pracy Sieroszewskiego, m.in. do połączenia natury i kultury, jakie opisał Polak. Doktor Takaahaj w swojej książce wskazuje również na podobieństwo historii Polaków i Sacha – okupacji, próbach odrodzenia własnej kultury.
Sieroszewski w oczach Sacha
Tereny syberyjskie od dawna zamieszkiwali nie tylko autochtoni, ale i różni przybysze: od kryminalistów po zesłańców politycznych. Zesłańcy byli „narzucani” miejscowym rodzinom i pozostawali na ich utrzymaniu. W jednym ze swoich opowiadań opisuje ten proceder Wacław Sieroszewski. Jednak zesłana na Sybir inteligencja dawała Sacha możliwość wykorzystania potencjału kulturalno-intelektualnego – pomagała w rozwoju kultury, robiła badania terenowe, organizowała ośrodki teatralne.
Naród Sacha dziś
Do tej pory naród jako Jakuci, naród Sacha był opisywany zewnętrznymi oczami, obecnie wykształcił własną inteligencję i ośrodki akademickie. Wreszcie nadeszła pora, by naród ten mógł mówić sam za siebie. Doktor Künnej Takaahaj – która sama jest przedstawicielką Sacha – bliska jest tubylcza perspektywa badawcza, widać to już w tytule jej książki.
- Jesteśmy dumni, że udało się nam zachować kulturę, język i tradycyjne symbole – mówiła Takaahaj – Bardzo pomogło to, że zachowaliśmy kulturę eposów, tzw. Olonkho oraz tradycyjne, animistyczne wierzenia.
Olonkho jest bardzo ważną instytucją kultury Sacha. To mitologiczne eposy, poezja przekazywana ustnie z pokolenia na pokolenie. W latach 90. Nastąpiło odrodzenie tego ważkiego elementu kultury, powstały nawet szkoły Olonkho oraz teatr Olonkhoo. W 2008 roku zaś, fenomen Olonkho wpisany został na Reprezentatywną Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO.
- Olonkho jest dla nas jak Biblia, w której możemy znaleźć wątki religijne, sposób pojmowania wszechświata. Nadal bardzo inspiruje, pojawiają się np. sztuki teatralne na podstawie eposów.
zdjęcie ilustracyjne
Ponadto w folkowym Poranku Dwójki:
- W poniedziałek, 15 marca, wierni obrządku prawosławnego rozpoczynają Wielki Post. O poście w tradycji wschodniej i związanych z nim zwyczajach na Łemkowszczyźnie Marianie Kril opowiedział ksiądz Grzegorz Nazar
07:40 [ PR2] PR2 (mp3) 13 marzec 2021 08-10-27 Poranek Dwójki.mp3 Wielki Post na Łemkowszczyźnie. Opowiada ksiądz Grzegorz Nazar (Dwójka/Poranek Dwójki)
- Wystawa „Świat Ajnów” w Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie to wyjątkowa ekspozycja, na którą składają się materialne świadectwa kultury autochtonicznej ludności Japonii. Od zapomnienia ocalił ją m.in. polski etnograf – Bronisław Piłsudski (starszy brat Józefa). Na wystawę zaprasza kurator - dr Lucjan Buchalik
06:15 [ PR2] PR2 (mp3) 13 marzec 2021 09-15-01 Poranek Dwójki.mp3 Dr Lucjan Buchalik mówi o wystawie „Świat Ajnów” w Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie (Dwójka/Poranek Dwójki)
- Wbrew wszelkim przeciwnościom, we czwartek, 18.03 rozpoczyna się bydgoski festiwal Ethniesy. Dyrektor Dominika Kiss-Orska zdradziła, co czeka nas w tej edycji
06:04 [ PR2] PR2 (mp3) 13 marzec 2021 08-37-42 Poranek Dwójki.mp3 Dyrektor Dominika Kiss-Orska o bydgoskim festiwalu Ethniesy 2021 (Dwójka/Poranek Dwójki)
- Jako upamiętnienie 120 rocznicy urodzin Franciszka Kotuli powstała w Muzeum Etnograficznym w Rzeszowie wystawa „Odchodzące ślady zatrzymać w pamięci”. Co można na niej zobaczyć?
07:34 [ PR2] PR2 (mp3) 13 marzec 2021 07-48-54 Poranek Dwójki.mp3 O wystawie „Odchodzące ślady zatrzymać w pamięci” w Rzeszowskim Muzeum Etnograficznym opowiadały: Emilia Jakubiec-Lis i Inga Kunysz
***
Tytuł audycji: Poranek Dwójki
Prowadził: Piotr Kędziorek
Gość: dr Künnej Takaahaj (Artes Liberales UW)
Data emisji: 13.03.2021
Godzina emisji: 09:30
