O istocie chłopskości

Ostatnia aktualizacja: 23.09.2022 04:00
„W 2150 roku – jak zwykle jesienią – na sine kapuściska wytoczyły się drony rolnicze pomrukujące silnikami atomowymi. Obłe, celowo pokryte przez konstruktorów warstwą ziemi i stepowej trawy, wyglądały jak ruchome kopce pradziejowe”... 
Audio
  • Mateusz Wyżga o swojej książce "Chłopstwo. Historia bez krawata" (Poranek Dwójki)
Okładka książki prof. Mateusza Wyżgi Chłopstwo. Historia bez krawata obok: autor we własnej osobie na traktorze marki Ursus
Okładka książki prof. Mateusza Wyżgi „Chłopstwo. Historia bez krawata” obok: autor we własnej osobie na traktorze marki UrsusFoto: mat. promocyjne

Oto początek książki „Chłopstwo. Historia bez krawata” prof. Mateusza Wyżgi. Utopia to czy dystopia? Do czego prowadzi narracja?

Profesor Mateusz Wyżga. Chłopskie dziecko, zdejmuje krawat i profesorską togę, ale odrzuca też politykę, ideologię i historię wydarzeniową. Pisze historię chłopstwa na laptopie, lecz nie przy swoim profesorskim biurku w Krakowie, a wśród pól i łąk. W przerwach zakasuje rękawy, wsiada do traktora lub chwyta widły. Jak wygląda „prawdziwy obraz” polskiego chłopstwa i polskiej wsi? Obraz wolny od mód, polityki i stereotypów? We współczesnej pogoni za ekoświatem lektura pozwala nam spojrzeć za siebie. Tam, na polskiej wsi, to za czym gonimy, mają od wieków.

Kimże, jak nie władcą marionetek, jest historyk, ściskający w rękach żywoty chłopskie zawieszone na sznurkach swej opowieści, dawno już przebrzmiałe, pokropione przez księdza i przyklepane przez grabarza? Nie pamięta o nich
już prawie nikt. M. Wyżga, Chłopstwo. Historia bez krawata

Chłopstwo, wieś, praca na roli, rytm pór roku. Czym są? Dla nas i w nas. Czy się zmieniają? W czym są niezmienne?

Aby zrozumieć – nierzadko stereotypowo postrzegane – chłopstwo i wieś właściwie, by poczuć ich zapach, zachwycić się ich kolorami, trzeba człowieka, który byłby i naukowcem badającym temat dogłębnie, i samorządowcem potrafiącym wsią zarządzać oraz znającym jej problemy, i wreszcie chłopem, który na wsi się urodził i dla niej pracował. [za: wydawnictwo Znak]. Tym człowiekiem jest nasz Gość Poranka – prof. Mateusz Wyżga, historyk, wieloletni sołtys rodzinnej wsi Dziekanowice, działacz społeczny. W audycji opowiadał nam więcej o swojej – tajemniczo zaczynającej się książce pt. „Chłopstwo. Historia bez krawata”.


Mateusz Wyżga Mateusz Wyżga

- Niejako własne życie stało się dla mnie pewnym artefaktem, sam dla siebie stałem się źródłem badań. Byłem jednocześnie młynarzem i piekarzem w jednym, dało mi to zupełnie inne pola manewru do pisania o historii. Nie jest to popularna metoda - mówił w audycji Mateusz Wyżga. 

Autor, który oprócz zajmowania się historią, był też sołtysem i muzykiem czynnie zaangażowanym w życie wsi, zastanawia się w swojej książce nad pewną ciekawą podstawową kwestią: skąd się wzięli chłopi w Polsce? Idąc śladem źródeł archeologicznych, geograficznych i historycznych, ale mając do nich wysoce krytyczny stosunek, chce dotrzeć do wiedzy o rzeczywistości, której te źródła nie pokazują wprost. - Bohater zbiorowy jest wielkim niemową, najwyższy czas zająć głos w dyskursie o naszej chłopskiej genezie, jak najbliżej znaleźć się pulsu wsi - mówił w audycji.

Ponadto w Poranku:

  • Zwiedziliśmy wystawę „Skarby śląskiej szafy” w Muzeum Górnośląskim w Bytomiu:  Strój śląski na powrót w modzie. Z jednej strony młodzi projektanci znajdują w nim inspiracje do tworzenia własnych projektów, z drugiej tradycyjne, odświętne stroje ludowe z powrotem ubierane są na ważne uroczystości. Unikatową w skali kraju wystawę etnograficzną "Skarby śląskiej szafy" podziwiać można od wczoraj w Muzeum Górnośląskim w Bytomiu. W ramach wystawy przeprowadzony zostanie także cykl warsztatów dla dzieci. Wystawę "Skarby śląskiej szafy" w Muzeum Górnośląskim w Bytomiu można zwiedzać do końca września przyszłego roku.
    Posłuchaj
    06:32 PR2 2022_09_24-07-50-59 slaska szafa.mp3 Na zwiedzanie wystawy, z jej kuratorką Anną Grabińską-Szczęśniak, wybrała się Dorota Stabik.
     
  •  Zrelacjonowaliśmy warsztaty instrumentalne i śpiewacze „Bez Nut” (muzyka z regionu łęczyckiego): Muzyka wiejska w centrum wielkiego miasta? Takie historie znamy chociażby z Warszawy, Poznania czy Lublina - w tych miastach, dzięki inicjatywnie młodych pasjonatów, na brak potańcówek i warsztatów nie można narzekać. Dzisiaj przed nami jednak historia nieco inna, a przez to tym bardziej niezwykła. W jednej z parafii na łódzkim Widzewie, zaciekawiony historiami swoich parafian, proboszcz postanowił zorganizować dla nich wydarzenie, które pozwoli lepiej im się poznać i spędzić czas tak, aby możliwie zbliżyć do siebie pokolenia. Trafił na Kapelę im. Tadeusza Kubiaka kontynuującą folklor łęczycki i zdecydował, że to właśnie muzyka ludowa pozwoli osiągnąć to, na czym mu tak zależało. Wydarzenie, które odbyło się w ubiegłą sobotę okazało się niebywałym sukcesem, przyciągnęło tylu parafin, że ich liczba zadziwiła wszystkich. To udowodniło, że muzyka tradycyjna - jak żadna inna - potrafi jednoczyć pokolenia.
    Posłuchaj
    07:18 PR2 2022_09_24-08-10-00 widzew.mp3 Obrazek z warsztatów Bez Nut (Poranek Dwójki)
     

  • Z dyr. Zbigniewem Skuzą odwiedziliśmy wystawę „Maszyny i narzędzia rolnicze w zbiorach Muzeum Wsi Radomskiej”
    Posłuchaj
    06:57 PR2 2022_09_24-08-38-38 SKuza.mp3 Maszyny w Muzeum Wsi Radomskiej (Poranek Dwójki)
     
  •  Z prof. Violettą Wróblewską i Patrycją Zisch wprowadzimy Słuchaczy w nowy cykl „To było tak...” poświęcony bajarzom i opowieściom ludowym
  • Porozmawiamy z malijskim wirtuozem koryBallake Sissoko. Kora – subtelna, relaksująca, magiczna, przekazywana z pokolenia na pokolenie w rodzinach tradycyjnych muzyków. To instrument strunowy, nazywany też afrykańską harfą, z pudłem rezonansowym i długim mostkiem, na którym zaczepione są struny. Korę stawia się przodem do siebie, na ziemi, między nogami i szarpie struny kciukami i palcami wskazującymi obu dłoni. To instrument-symbol, ważny dla muzyków wielu krajów. Malijskim mistrzem kory jest Ballaké Sissoko, z którym podczas festiwalu Jazz a Vienne pod francuskim Lyonem spotkała się Hanna Szczęśniak, by porozmawiać o nauce gry na korze, językach muzyki, sztuce słuchania i improwizacji.
    Posłuchaj
    08:29 PR2 2022_09_24-09-15-45 Ballake.mp3 Ballake Sissoko i jego kora (Poranek Dwójki)
     
     

PLAYLISTA

  1. Florence Beatrice Price Adoration Daniel Hope Zürcher Kammerorchester
  2. Ballake Sissoko & Salif Keita Guelen
  3. Antonin Dworzak Tercet C-dur na dwoje skrzypiec i altówkę, op. 74, B. 148 Scherzo Emerson String Quartet
  4. Khrystyna Soloviy Amerytskyi Kray
  5. Marina Baranova The Canopy of Heaven
  6. Trio Joubran Nawwar
  7. Nicola Matteis Diverse bizzarrie sopra la vecchia sarabanda o pur Ciaccona Theotime Langlois de Swarte, Thomas Dunford
  8. Antonin Dworzak, Kwartet fortepianowy nr 2 Es-dur cz I wyk. Jan Vogler Quartet
  9. Erik Satie Gnossiennes, V. Modéré Pietro Roffi, Alessandro Stella
  10. Ibrahim Maalouf Le grand voyage Haidouti Orkestar
  11. Chloe Flower When I See You Again
  12. Ballaké Sissoko, Piers Faccini Kadidja
  13. Ernesto Lecuona Siboney Ruben Gonzalez
  14. Alim Quasimov, Fargana Quasimov Eshqin Mehebbeti
  15. Hector Berlioz Jeu sur la symphonie fantastique Ballaké Sissoko, Patrick Messina, Vincent Ségal
  16. Elliot Jacqués Blossom Waltz
  17. Kapela od Olkusza Polka
  18. Thomas Campion What if a Day Rosemary Standley, Helstroffer’s Band
  19. Matthieu Saglio, Ricardo Esteve, Vincent Peirani Bolero Triste

***

Tytuł audycji: Poranek Dwójki 

Prowadził: Piotr Kędziorek

Data emisji: 24.09.2022

Godzina emisji: 7.00