- Warto wejść do cerkwi łemkowskich. Dziś to cerkwie greckokatolickie, prawosławnymi, kościołami rzymskokatolickimi. Ważny jest ten kontakt z żywą świątynią. Nic nie stoi na przeszkodzie, by otworzyć drzwi i zajrzeć do środka – mówił o łemkowskim dziedzictwie religijnym Jarosław Giemza. – Sztuka sakralna jest elementem czegoś, co dzieje się w świątyni i czegoś, co dzieje się w ludziach.
Od mniej więcej XVIII w. cerkiewna sztuka łemkowska daje się odróżnić na tle architektury i sztuki sakralnej Rusi. Co zaczęło ją charakteryzować?
- Dla Bojkowszczyzny, Łemkowszczyzny czy dalej w Karpatach Wschodnich, od końca XVII w. poprzez wiek XVIII, stuka mniejszych regionów nabiera kolorytu. Powszechnie utrzymuje się, że architekturę łemkowską wyróżniają wieże w zachodnim masywie świątyń. Pojawiły się właśnie w XVIII wieku i na wiele lat stały się wyróżnikiem, który wiernym i turystom z Łemkowszczyzną się kojarzy – tłumaczył nasz gość. – Ale pamiętać trzeba, że wiele z tych świątyń wyglądało inaczej 300 lat temu.
Jak wskazywał Jarosław Giemza, w Cerkwi przetrwały elementy, o których być może zapomniano już w Kościele łacińskim. Sztuka, ryt liturgiczny, obrzędowość bliższe są wczesnemu chrześcijaństwu. Pamiętają o tym wierni. „Są świadomi skarbu, jaki posiadają”, mówił Giemza.
Książka „Cerkwie i ikony Łemkowszczyzny” jest próbą opowiedzenia, w jaki sposób lokalna Cerkiew, która na przestrzeni kilku stuleci zyskała własny koloryt, dochowuje wierności tradycji religijnej i podporządkowuje zasób stosowanych form plastycznych wymogom kultu. Aby było to możliwe, autor zarysował tło historyczne oraz umieścił elementy sakralnego dziedzictwa zachowane w bliskim sąsiedztwie geograficznym i kulturowym, szczególnie dawniejsze niż te, które przetrwały na Łemkowszczyźnie lub prezentujące archaiczne rozwiązania formalne.
To drugie, uzupełnione wydanie albumu „Cerkwie i ikony Łemkowszczyzny”. Do publikacji dodano wiele niepublikowanych do tej pory reprodukcji ikon (m.in. ze zbiorów lwowskich) czy archiwalnych fotografii budownictwa cerkiewnego, są analizy, rysunki pomiarowe i dokumentacyjne, projekty, opracowania paleograficzne z tłumaczeniami z języka staro-cerkiewno-słowiańskiego, wykaz świąt cerkiewnych, cyrylicki zapis liczbowy, datowanie w kalendarzu juliańskim i gregoriańskim oraz rozdział o księgach cerkiewnych.
Do tego w audycji:
- 7:50 – Nowości w Muzeum Azji i Pacyfiku – warsztaty chińskiego introligatorstwa, koncert pieśni Lewantu, spotkanie autorskie wokół książki „Mądrość Orientu we łzach przodków”.
Trwa jubileuszowy rok 50-lecia istnienia Muzeum Azji i Pacyfiku im. Andrzeja Wawrzyniaka w Warszawie. Z tej okazji jeszcze w czerwcu odbędzie się szereg wyjątkowych wydarzeń takich jak warsztaty chińskiego introligatorstwa, koncert pieśni Lewantu, spotkanie autorskie wokół książki „Mądrość Orientu we łzach przodków” i nie tylko… Zaprasza Karolina Krzywicka, z którą rozmawiała Olga Pawińska.
06:15 PR2 2023_06_10-07-48-59 maip pawińska.mp3 Nowości w Muzeum Azji i Pacyfiku (Poranek Dwójki)
- 8:10 – Wystawa „Alebrijes. Fantastyczne stworzenia w sztuce ludowej Meksyku” w Muzeum Podróżników im. Tony’ego Halika w Toruniu. Pod tak intrygującym tytułem kryje się niezwykle barwna wystawa meksykańskich rzeźb – tytułowych Alebrijes, którą można podziwiać w Muzeum Podróżników im. Tony’ego Halika w Toruniu. Nie są to zwykłe rzeźby… Powstają z kartonu i kleju, a przedstawiają wyobrażone, fantastyczne postaci wprost ze świata snów. O meksykańskiej sztuce z kuratorką wystawy Magdaleną Nierzwicką rozmawiała Iwona Muszytowska-Rzeszotek
05:53 PR2 2023_06_10-08-13-16 ale briches.mp3 Alebrijes. Fantastyczne stworzenia w sztuce ludowej Meksyku (Poranek Dwojki)
- 8:35 – Relacja z 3. Bożego Ciała w Złakowie Kościelnym.
Wybija południe. Pogoda tego dnia dopisała – żar leje się z nieba. Droga od kościoła do krzyża na rozdrożu zaścielona jest już tatarakiem, w powietrzu unosi się jego delikatny zapach, a z oddali słychać już dźwięk dzwonków i nabożnego śpiewu. W Złakowie Kościelnym pod Łowiczem wszystko jest przygotowane na procesję z okazji Bożego Ciała, którą śledziła Monika Gigier.
07:45 PR2 2023_06_10-08-38-25 złaków boże ciało.mp3 Boże Ciało w Złakowie Kościelnym (Poranek Dwójki)
Podczas procesji królują gałązki, które wszyscy tłumnie i chętnie biorą do domów. To po, żeby plony były dobre, a domostwa zabezpieczone od zła. I oczywiście wszędzie widać wełniane pasiaki, takie robiona przez babki i prababki, przekazywane z pokolenia na pokolenie. Jest w nich gorąco, ale uczestniczki procesji mówią, że się przyzwyczaiły i już im to nie przeszkadza. Na procesje chodzą tak od czwartego roku życia.
Ołtarz na drodze procesji Bożego Ciała w Złakowie Kościelnym
- Niepotrzebne były komórki, żeby dziewczynę znaleźć, bo dziewczyna, która szła do kościoła w pasiaku, pasiaki różniły się kolorami, chłopak wystarczy, że spojrzał na te kolory, to już wiedział, z której parafii ta dziewczyna pochodzi - mówił w audycji Andrzej Górczyński, członek Zarządu Województwa Łódzkiego. - Te wspólne prace polowe, sąsiedzi pomagali, cała wieś świętowała, dlatego teraz wspieramy takie działania, żeby nowemu pokoleniu pokazać, jak to kiedyś się wspólnie bawili, tańczyli biesiadowali. To co nasi dziadowie przekazali nam w tym regionie łowickim, to pozostanie dla wielu pokoleń.
- Takie stroje i pasiaki nosili wieśniacy kiedyś, teraz byśmy powiedzieli rolnicy. Nikt w Łowiczu nie nosił, ten pasiak, o którym się mówi, że jest strojem łowickim, jest właśnie stąd, ze Złakowa - tłumaczył Jaroslaw Kaba, właściciel skansenu. - Tutejsze Boże Ciało miało odrębny charakter, oryginalny, pozbawiony aspektów komercyjnych. Narodziła się taka formuła jaka teraz jest, potańcówki, koncertu... i tak trwa, choć jak przyznał Jacek Wiśniewski, dyrektor Łódzkiego Domu Kultury, przy pierwszej imprezie bali się mówić o wydarzeniu, ale szybko się zorientowali, że po niej przyjdą następne.
Boże Ciało w Złakowie Kościelnym
- 8:50 – kolejny odcinek cyklu "Od Olzy do Sanu", w którym spotkaliśmy się z Pogórzanami
- 9:10 – Premiera oratorium „Pieśń nad pieśniami”, do muzyki zmarłego w listopadzie 2021 Roberta Pożarskiego o do tłumaczenia Romana Brandstaettera. Taki program ma premierowe widowisko teatralne, o którym w "Poranku Dwójki" opowiadali Marcin Bornus-Szczyciński – dyrektor artystycznym koncertu, Piotr Górka – koordynator projektu, kantor scholi męskiej i prezes stowarzyszenia SSGS, oraz Katarzyna Zedel, kantorka scholi żeńskiej Mulierum Silesiensis.
13:40 PR2 2023_06_10-09-15-13 pożarski.mp3
- Robert Pożarski pracował nad tym dziełem w 2019 roku, zdążył je dokończyć, ale już nie wystawić. Nikt jeszcze nie zdecydował się teatralnie wystawić "Pieśni nad pieśniami", w ogóle wystawianie ksiąg biblijnych w formie teatru czy koncertu jest zjawiskiem ciągle nietypowymv-vmówił Marcin Bornus-Szczyciński. - Ta "Pieśń nad pieśniami" ma dwie cechy: to w całości księga biblijna, bez skrótów czy zmian, a tłumaczenie Romana Brandstaettera bardzo różni się od innych tłumaczeń, to jest osobne dzieło.
Robert Pożarski zmarł 29 listopada 2021, to wybitny śpiewak, teolog, współzałożyciel „Lektorskiej Scholi Cantorum” działającej pod kierunkiem ks. Wiesława Kądzieli, założyciel i kantor Scholi Gregoriana Silesiensis, kantor Scholae Mulierum Silesiensis, Scholi Węgajty i Scholi Gregoriana Gedanensis. Członek zespołu muzyki dawnej Bornus Consort, solista muzyki barokowej, współczesnej i pieśni tradycyjnej. Był jednym z najwybitniejszych śpiewaków gregoriańskich, znawcą tradycji dominikańskiej, krzyżackiej i cysterskiej. Wziął udział w kilkudziesięciu nagraniach płyt z muzyką dawną i współczesną. Autor płyt: In agenda defunctorum – Missa Requiem Johannesa Ockeghema, Fulget in orbe dies – Oficjum rymowane o św. Jadwidze Śląskiej, cztery płyty z serii „Cantus sarmaticus” z polską muzyką sakralną XVI-XVII wieku. W 2019 zrealizował projekt związany z obchodami 450 rocznicą Unii Lubelskiej pt. „Vivat Rzeczpospolita!”. W 2020 opracował i prowadził serię koncertów z okazji 700-lecia koronacji Władysława Łokietka „Szlakiem Piastowskich Stolic”.
Koncert "Pieśń nad piesniami" z muzyką Roberta Pożarskiego będzie można zobaczyć podczas XXXI Festiwalu Muzyki Dawnej w Jarosławiu "Pieśń naszych korzeni", 25 sierpnia 2023.
PLAYLISTA
- KOSY & Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Sudeckiej Po dużym jeziorze
- BASTARDA & Sutari Ty pójdziesz górą
- Fanny Mendelssohn Die Mainacht, wyk. Emmanuel Pahud (flet), Eric Le Sage (fortepian)
- The Jazz Butcher Amalfi Coast May 1963
- Jean-Philippe Rameau The Arts and the Hours, wyk. Lavinia Meijer (harfa)
- Warszawskie Combo Taneczne Bujaj się Fela
- Sylvain Rifflet Abbey, wyk. Sylvain Rifflet (saksofon), Verneri Pohjola (trąbka), Philippe Gordiani (gitara elektryczna), Benjamin Flament (perkusja)
- Jan Sebastian Bach Partita na skrzypce solo d-moll BWV 1004, II. Courante, opr. na gitarę Thibault Cauvin, wyk. Thibault Cauvin
- Franz Schubert V Symfonia B-dur D. 485, III. Menuetto & Trio. Allegro molto, wyk. Freiburger Barockorchester, Pablo Heras-Casado (dyr.)
- Hallelujah Chicken Run Band Ngoma Yarira
- Melissa Aldana 12 Stars
- BASTARDA & Sutari Dūno upė
- Jasmine Barnes Peace, wyk. Lawrence Brownlee (śpiew), Kevin J. Miller (fortepian)
- Rube Świnie Śmierć i młodzieniec
- Warszawska Orkiestra Sentymentalna Piosenka o sąsiedzie
- BASTARDA & Sutari Skudučiai
- Cécile Chaminade Nokturn op. 165, wyk. Emmanuel Despax (fortepian) (4:21)
- Florence Beatrice Price Ethiopia’s Shadow in America, II. His Resignation and Faith, wyk. Chineke! Orchestra, Leslie Suganandarajah (dyr.)
- Piotr Damasiewicz & Into The Roots Śpiwle
***
Tytuł audycji: Poranek Dwójki
Prowadził: Piotr Kędziorek
Data emisji: 10.06.2023
Godzina emisji: 9.30
