W styczniową noc roku 532 spłonęła świątynia Mądrości Bożej w Konstantynopolu. Wielki Justynian, pod którego berłem potęga Bizancjum osiągnęła na krótko swe apogeum, podjął natychmiast odbudowę kościoła. Prace rozpoczęły się 23 lutego 532.
Wielki budowniczy
Justynian I zlecił przygotowanie projektu inżynierowi i matematykowi Antemiuszowi z Tralles i architektowi Izydorowi z Miletu. Sam, co zostało opisane przez ówczesnych kronikarzy, m.in. przez Prokopiusza z Cezarei, brał czynny udział w planowaniu kościoła i rozwiązywaniu detali architektonicznych.
- Wystrój architektoniczny tej świątyni jest wspaniały – mówiła archeolog, dr Elżbieta Jastrzębowska w audycji pt. ”Kamienie mówią”, nadanej w czerwcu 1992 r. - Bogaty, marmurowy wystrój ścian. Ażurowe, białe kapitele wspaniale rzeźbione są jeszcze z czasów tego cesarza.
Z pomocą aniołów
Legenda głosi, że Justynian Wielki, budując ten kościół czerpał inspiracje z rozmów, które prowadził z aniołem. Architekci w ciągu zaledwie 5 lat ukończyli dzieło, które doskonałością konstrukcji i przepychem dekoracji przyćmić miało wszystko, co znała do tej pory sztuka bizantyjska. Bazylika Hagia Sofia dodała nowego blasku cesarskiej koronie.
Autorka audycji, Katarzyna Kobylecka wraz ze swym gościem cofnęła się do czasów jeszcze wcześniejszych, do okresu panowania innego wielkiego cesarza rzymskiego – Konstantyna.
Cesarz Konstantyn
To właśnie on w 330 r. n. e. przeniósł stolicę z Rzymu do maleńkiej greckiej miejscowości Bizancjum i przemianował ją na Konstantynopol. I to on ufundował wówczas pierwszy kościół Mądrości Bożej, który dwa wieki później, po pożarze został odbudowany przez cesarza Justyniana.
- Konstantynowi zawdzięczamy nie tylko założenie nowej stolicy Imperium Rzymskiego, ale bardziej znaczące jest to, że był to pierwszy cesarz chrześcijański – mówiła autorka audycji.
Edykt Mediolański
Jak doszło do tego, że właśnie ten władca zdecydował się przyjąć chrześcijaństwo i uznać je za religię panującą w pogańskim dotąd imperium? Dlaczego uległ mocy chrześcijan?
- Konstantyn zrozumiał, że ta grupa jest zbyt silna – komentowała dr Elzbieta Jastrzębowska. – Że trzeba się na niej oprzeć, a nie ją zwalczać. Ponadto jego matka Helena, później uznana za świętą, stała się najprawdopodobniej chrześcijanką. Musiał zatem istnieć jakiś bezpośredni wpływ, zwłaszcza że on swoją matkę bardzo cenił.
Konstantyn zdawał też sobie sprawę, że coraz więcej żołnierzy służących w jego armii – to wyznawcy Chrystusa. W 313 r. wydał słynny Edykt Mediolański, który sankcjonował chrześcijaństwo jako religie państwową.
Prześladowanie chrześcijan
Katarzyna Kobylecka powróciła w rozmowie ze swym gościem do czasów pierwszych chrześcijan i ich prześladowań. - Prześladowania nasiliły się w II poł. III wieku n.e. za panowania cesarza Dioklecjana – słyszymy w komentarzu. - Momentalnie po każdorazowym okresie prześladowań nasilał się kult męczenników. Ci, którzy zginęli w obronie wiary, byli jeszcze bardziej czczeni.
Dlaczego Konstantyn przeniósł stolicę do Bizancjum? – Myślę, że to była decyzja polityczna – stwierdziła dr Jastrzębska. – Głównym wrogiem wtedy dla Cesarstwa Rzymskiego była Persja. Obrona północnych granic przed najazdami różnych grup barbarzyńskich była też ważna, ale tam wystarczały legiony.
W rękach Turków osmańskich
Miasto stworzone przez Konstantyna przetrwało jako ciągłość kultury antyku aż do roku 1453, kiedy to Turcy ostatecznie je opanowali i złupili.
Sułtan Mehmed II Zdobywca wydał rozkaz, aby Hagię Sophię natychmiast przekształcono w meczet. Turcy nie zniszczyli wnętrza, lecz wszystkie elementy chrześcijańskie zatynkowali. Dodano wówczas minarety, mihrab i minbar. Wokół Świątyni Mądrości Bożej zaczęły powstawać też kolejne budowle. Dziś otoczona jest kompleksem grobowców, bibliotek, fontann i innych obiektów.
Po upadku imperium osmańskiego, kiedy Turcja stała się republiką świecką, ówczesny przywódca kraju Mustafa Kemal Atatürk polecił w 1934 r., aby Hagia Sofia, która przez 916 lat służyła chrześcijanom, a przez 481 lat muzułmanom, została zmieniona w muzeum.
Posłuchaj historii budowy świątyni, której budowę rozpoczęto blisko 1500 lat, i która przetrwałą do dziś.
