"Sąd Ostateczny". Włoscy bankierzy na obrazie Memlinga

W audycji dr Grażyna Bastek opowiedziała o tryptyku niderlandzkiego mistrza malarskiego Hansa Memlinga pt. "Sąd Ostateczny".

"Sąd Ostateczny" Hansa Memlinga

Foto: Wikimedia Commons/domena publiczna

Największym dziełem Hansa Memlinga, i to największym nie tylko ze względu na format, jest "Tryptyk Sądu Ostatecznego". Został zamówiony przez Angola di Jacopo Taniego, który od 1450 roku pracował w Brugii jako agent, a potem kierownik filii banku Medyceuszy. Angolo przeznaczył to dzieło do swej rodowej kaplicy w kościele San Bartolomeo w Badia Fiesolana pod Florencją, tryptyk nigdy jednak nie dojechał do Włoch. Został ukradziony przez Gdańskiego kapra Paula Benecke wraz z całą zawartością płynącego do Italii statku i przekazany przez niego jako wotum do kościoła Mariackiego w Gdańsku.

Memling wykonał "Tryptyk Sądu Ostatecznego" najprawdopodobniej w latach 1468-1472, sportretował na nim Taniego i jego żonę Caterinę. Wyróżnił  również postać ważoną na szali przez Archanioła Michała, dając jej rysy Tommasa Portinariego, kolejnego szefa medycejskiego banku w Brugii. Zapewne wiele twarzy wśród zbawionych, a może i potępionych to również portrety członków kolonii włoskiej w Niderlandach i brugijskich mieszczan.

Tryptyk ukazuje w środkowej kwaterze i na dwóch skrzydłach wizję sądu ostatecznego opisaną w Apokalipsie św. Jana oraz losy zbawionych i potępionych. W centrum kompozycji znajduje się Chrystus – Sędzia, otacza go  dwunastu apostołów, towarzyszą Chrystusowi również orędownicy wstawiający się za grzeszną ludzkość – Maria i św. Jan Chrzciciel. Tęcza oddziela dwie rzeczywistości: boską, którą symbolizuje złote tło za plecami Chrystusa oraz ziemską, na której rozgrywa się dramatyczna scena podziału ludzi na grzeszników i sprawiedliwych. Archanioł Michał waży dusze. Pochód zbawionych, witany przez św. Piotra, ukazany jest po prawej stronie obrazu. Sprawiedliwi kierują się po kryształowych schodach ku bogato dekorowanej bramie Raju. Spokojnemu, modlitewnemu nastrojowi prawej strony tryptyku został przeciwstawiony chaos lewej, gdzie przedstawiony jest tragiczny los potępionych.

Dzieło jest perfekcyjne nie tylko w kompozycji lecz również w technice wykonania. Memling znakomicie wykorzystał właściwości techniki olejnej, dzięki której namalował połyskujące kryształowe schody i klejnoty lecz również refleksy i odbicia na zbroi Archanioła Michała, jeśli uważnie popatrzymy, być może zobaczymy tam siebie…

***

Tytuł audycji: Jest taki obraz

Prowadził: Michał Montowski

Gość: dr Grażyna Bastek (historyk sztuki)

Data emisji: 25.11.2018

Godzina emisji: 11.00

pg/bch