Pożyczanie pieniędzy na procent było uważane za grzech, wymagający aktu ekspiacji i solidnej pokuty. Fundator kaplicy i fresków Enrico Scrovegni (zm. 1336) i jego rodzina dorobili się ogromnego majątku pożyczając pieniądze na wysoki procent. Było to traktowane w tradycji humanistycznej już w starożytności, jako wykroczenie i działalność niezgodna z naturą. Myśl tę podjęli w średniowieczu św. Tomasz z Akwinu i scholastycy.
Dlaczego lichwa jest zła? Ponieważ, jak tłumaczono – pieniądz rodzi pieniądz i dzieje się to wbrew naturze, bowiem tylko żyjące organizmy mają prawo do mnożenia się. Enrico Scrovegni - bogaty padewski bankier, obok swego pałacu, który dzisiaj już nie istnieje, ufundował kaplicę, zwaną od nazwiska rodziny fundatora Capella degli Scrovegni. Kaplica, chociaż skromna architektonicznie, zawiera wewnątrz niezwykłej urody freski Giotta di Bondone.
Autorem programu kaplicy i jego wymowy nie był jednak Giotto. Malarze nie posiadali dogłębnego wykształcenia teologicznego i filologicznego, jakie było potrzebne do wypracowania złożonego przekazu religijnego. Nad tym pracował ktoś inny – wybitny teolog i humanista. Według ostatnich badań był to Allegardo de' Cattanei - duchowny, archidiakon w katedrze padewskiej, wcześniej profesor prawa w Bolonii. Grzeszny bogacz. dla odkupienia duszy i zbawienia bliskich, zatrudnił wybitnego teologa i najlepszego żyjącego w jego czasach malarza. Ileż w dzisiaj mogłoby powstać wybitnych fundacji, gdyby nadal powszechnie uważano, że pożyczanie pieniędzy na wysoki procent wymaga zadośćuczynienia?
W kaplicy wiele scen wiąże się z Judaszem, pieniędzmi i chciwością. Scena "Pocałunku Judasza" przedstawiona jest zgodnie z Ewangelią – Judasz podchodzi do Chrystusa, całuje go, a pocałunek ma wskazać żołnierzom, kogo mają pojmać. Jest wiele zamieszania, ruchu i zgiełku, jednak Giotto tak zakomponował scenę, aby wzrok widza skupił się na dwóch centralnych postaciach – Judaszu i Chrystusie. Pomiędzy tymi postaciami dzieje się bowiem coś niezwykle ważnego. Chrystus i Judasz zamarli w bezruchu, a jedyne co się pomiędzy nimi dzieje to wymiana intensywnych spojrzeń. Chrystus przenikliwie patrzy na Judasza, tak jakby wiedział o zdradzie, albo się jej domyślał. Judasz zaś ma wzrok niepewny, płochliwy i zdaje się żałować, a może wstydzić swego czynu. Nawet kolory są tu elementem dramatu. Intensywna plama płaszcza przyciąga wzrok i wskazuje zdradę, ale też to, że to dwie nieruchome postaci, a nie kłębiący się dookoła nich tłum, są bohaterami przedstawienia.
Giotto di Bondone, "Pocałunek Judasza" z Kaplicy Scrovegnich w Padwie (1303-1306)
15:00 2023_04_02 15_46_10_Dwojka_Jest_taki_obraz.mp3 "Pocałunek Judasza" Giotta - w intencji odpuszczenia grzechu lichwy (Jest taki obraz/Dwójka)
***
Tytuł audycji: Jest taki obraz
Prowadził: Michał Montowski
Gość: dr Grażyna Bastek
Data emisji: 2.04.2023
Godzina emisji: 15.45
pg
