"Portret starego mężczyzny z wnukiem" - niezwykły renesansowy realizm

To jeden z najsłynniejszych renesansowych portretów, dzieło florenckiego artysty Domenica Ghirlandaia. Przedstawia starego mężczyznę z wnukiem, jednak starzec i chłopiec nie pozowali wspólnie do tego obrazu. Rysy dziadka zostały odtworzone na podstawie rysunku wykonanego przez Ghirlandaia już po jego śmierci. Zapewne na życzenie rodziny zmarłego, Ghirlandaio najpierw wykonał dokumentacyjny, pośmiertny rysunek, a potem na jego podstawie obraz.

Domenico Ghirlandaio - "Portret starego mężczyzny z wnukiem"

Foto: World history archive / Forum

W malarskim wizerunku zmarły przedstawiony jest jako żywy. Obejmuje wnuka, uśmiecha się i czule na niego patrzy. Wizerunki wykonywane po śmierci nie były w czasach renesansu rzadkością. Portrety pośmiertne stanowiły humanistyczne odnowienie starej, sięgającej antyku tradycji, która polegała na utrwalaniu rysów twarzy zmarłych przodków. Z opisów Pliniusza Starszego w "Historii naturalnej" wynika, że pośmiertne maski tworzyły w prywatnych domach galerie antenatów.

Nieznana jest tożsamość przedstawionych przez Ghirlandaia osób. Sportretowany starzec bywa identyfikowany z Francesco Sassettim (1420-1490), bogatym florenckim bankierem, którego grobową kaplicę w kościele Santa Trinita Ghirlandaio ozdobił freskami w latach osiemdziesiątych XV wieku. Nie ma jednak ku temu żadnych dowodów.

Nie wiadomo zatem kim są przedstawione przez malarza postacie, ale ukazana pomiędzy nimi relacja jest oczywista nawet po kilku stuleciach. Czuła, bliska więź pomiędzy dziadkiem, a chłopcem miała podkreślać nie tylko na łączące ich uczucie, lecz również wskazywać na wielopokoleniową tradycję rodziny, następstwo władzy i majątku przekazywanego z pokolenia na pokolenie.

Portret namalowany jest z niezwykłym realizmem. Dzięki temu współcześni lekarze zidentyfikowali chorobę, na którą cierpiał mężczyzna. To rhinophyma, przejaw zaawansowanego stadium trądziku różowatego, który polega na przeroście tkanek miękkich nosa. W wyniku tego przerostu nos staje się zniekształcony, nieregularny, bulwiasty i zaczerwieniony.

Malowidło zawiera również elementy alegoryczne, nawiązujące do idei vanitas, przemijania młodości i urody oraz ulotności ziemskich dóbr. W obrazie zestawiona jest starość i młodość, zniekształcony czasem i chorobą wiek dojrzały i świeża, chłopięca uroda. Podkreślają tę wymowę również elementy pejzażu - jedno ze wzgórz widocznych z okna jest zamieszkałe, porośnięte bujną roślinnością, podczas gdy drugie jest pustą i pozbawioną życia, szarą skałą.

Domenico Ghirlandaio, "Portret starego mężczyzny z wnukiem", ok. 1490, Luwr, Paryż

Posłuchaj

15:07 2023_05_07 14_44_42_PR2_Jest_taki_obraz.mp3 "Portret starego mężczyzny z wnukiem" - niezwykły renesansowy realizm (Jest taki obraz/Dwójka)

 

***

Tytuł audycji: Jest taki obraz

Prowadził: Michał Montowski

Gość: dr Grażyna Bastek

Data emisji: 7.05.2023

Godzina emisji: 14.45

mo