To istotne przewartościowanie, wziąwszy pod uwagę, że na wizji przedstawionej w powieści "Kolumbowie. Rocznik 20" wychowało się kilka pokoleń Polaków. - Ta książka opowiada o bohaterstwie, ale zawiera też krytykę przywódców Powstania. Poza tym niewolna jest od ograniczeń narzuconych przez cenzurę - zwraca uwagę gość Witolda Malesy.
Po okresie - w latach terroru stalinowskiego - absolutnego milczenia na temat wydarzeń 1944 roku to właśnie powieść Bratnego stała się jedną z pierwszych publikacji na ten temat. Między innymi dlatego, że pogląd autora pokrywał się w znacznym stopniu z oficjalną polityką historyczną PRL.
Ale nie tylko Bratny miał krytyczny stosunek do Powstania. Podobnie Czesław Miłosz, Maria Dąbrowska w "Przygodach człowieka myślącego" czy Jarosław Iwaszkiewicz, który rok 1944 przedstawia jako ostatni, tragiczny epizod w swojej trylogii "Sława i chwała", traktującej o losach polskiej inteligencji. - Iwaszkiewicz w ogóle był krytyczny wobec tego typu zbiorowych zrywów. Także wobec wojny 1920 roku. Bardzo źle wspominał presję, by wstąpić do wojska - mówiła profesor Anna Nasiłowska.
Po 70 latach od wybuchu Powstanie Warszawskie pozostaje przedmiotem gorącego sporu, także politycznego. Tym bardziej wiarygodne i wartościowe literacko wydają się ujęcia unikające jednoznacznych ocen i wielkich narracji, opisujące przede wszystkim powstańczą codzienność. Do takich należy zbiór wierszy "Budowałam barykadę" Anny Świerszczyńskiej oraz słynny "Pamiętnik z powstania warszawskiego" Mirona Białoszewskiego.
Miron Białoszewski czyta w Dwójce "Pamiętnik z powstania warszawskiego"!>>>
- To utwór beletrystyczny i dokument zarazem, choć niezbyt przydatny historykom, których interesuje faktografia - mówił o ostatnim dziele gość Dwójki. - Białoszewski stworzył bowiem znakomity materiał socjologiczny. Opisał relacje między ludźmi w stanie wyjątkowym, zmianę całego układu społecznego, w wyniku której tradycyjne domy i rodziny zastępuje, rodząca się spontanicznie, większa wspólnota - dodała.
Już teraz posłuchaj "Dziennika powstańca" Zbigniewa Czajkowskiego-Dębczyńskiego>>>
Zachęcamy do wysłuchania nagrania całej audycji "Ćwiczenia z myślenia", poświęconej literackim reakcjom na Powstanie Warszawskie.
mm/mk
