Dziecięcy Zespół Góralski „Zawaternik” został założony przez Marię Dudek w roku 1983 w Leśnicy. Celem zespołu jest prezentacja autentycznego folkloru Górali Podhalańskich: śpiewu, gry i tańca. Samo słowo „zawaternik” oznacza żarzący się w palenisku kawałek drewna, najczęściej bukowego, z którego dawniej rozdmuchiwano wielkie ognisko – watrę. Palenisko musiało się tlić cały czas, gdy zgasło, był to zły omen.
- Dlatego nazwa jest symboliczna. Bo dzieci, z którymi pracuję, są niczym te iskierki. Chciałabym, by tliła się w nich miłość do piękna naszej kultury. Gorzała i paliła się przez całe życie – zdradziła nam Maria Dudek.
Maria Dudek również jest taką „iskierką” w Leśnicy Groniu. Od kilkudziesięciu lat prowadzi zespoły folklorystyczne, podtrzymując i propagując kulturę rodzimych stron. Udziela się w ogromnej liczbie projektów i stowarzyszeń. Zespół „Zawaternik” założyła przy szkole w Leśnicy Groniu, jak przyznaje, również po to, by jej własne dzieci mogły wyrastać w podhalańskiej muzyce.
- Dzieci są żądne wiedzy. Bardzo chcą się uczyć śpiewu i tańca. Dla mnie to wielka radość i duma. Potrafią nie tylko ładnie zaśpiewać i zatańczyć. Współpracują. Dla mnie to ogromna satysfakcja – mówiła wzruszona Maria Dudek – Dzieci z zespołu, które już dorosły, przysyłają tu swoje dzieci. To wzruszające, że chcą je oddać pod moją opiekę. Chyba dobrze wspominają „Zawaternik”.
Repertuar dostosowany jest do wieku i umiejętności dzieci. Jest oparty na zabawach dziecięcych, połączonych ze śpiewem i tańcem. W występach „zawaternik” odwołuje się także do ważniejszych świąt ludowego roku liturgicznego, wystawiając jasełka czy „śmigustniki” (Lany Poniedziałek).
- Mama mi opowiadała, że kiedyś dzieci uczyły się śpiewów i tańca przez obserwację. Teraz muszą uczyć się w zespole. Występ jest niekiedy ograniczony do 20 minut, a dzieci ciężko ściągnąć ze sceny, bo tak dobrze się bawią!
Arsen Petrosyan jest młodym wirtuozem duduka – narodowego instrumentu Armenii. Historia duduka może liczyć sobie nawet 3000 lat! Ten dęty instrument pojawia się również w muzyce gruzińskiej, tureckiej czy azerskiej. Arsen Petrosyan uczeń mistrzów takich jak Djivan Gasparian czy Gevorg Dabaghyan, dziś sam jest wykładowcą Instytutu Muzyki Świata w Nowym Jorku. Słuchaliśmy fragmentów 2 albumu młodego mistrza, którego tytuł w tłumaczeni na polski brzmi „Podróż mojej duszy po Armenii”.
Oczywiście, nie zabrakło cyklu „Zapomniani Kazimierscy Laureaci”. Tym razem bohaterem był Józef Szczerba, orawski śpiewak i skrzypek z Piekielnika. W Kazimierzu został nagrodzony I nagrodą za tradycyjny śpiew w roku 1981. Szczerba był laureatem Nagrody im. Oskara Kolberga. Uczył młodych orawian gry na skrzypcach. Sam nauczył się gry ze słuchu, od ojca. W archiwalnym wywiadzie z lat 70. opowiadał o swojej pasji muzycznej, ale i o góralskim stroju. Dowiedzieliśmy się np., że „dawniej to portki były z białego sukna owczego. To lepsze niż teraz, bo to pół ciała grzało, to na żaden reumatyzm ani na korzonki człowiek nie chorował”.
- Ciesyła mnie gospodarka, ale ciesyło mnie i granie. Pierwsze skrzypce to kupiłem od Cyganki. Szła od Białego Dunajca, grała i śpiewała. I te skrzypce tak mi odpowiadały! I to były Steinerki, piękny głos miały! A granie tak mnie ciesyło, nawet kiebyś był zdenerwowany, jak posło się gdzie grać, toś się rozweselił i tak.
***
Tytuł audycji: Źródła
Prowadziła: Maria Baliszewska
Gość: Maria Dudek
Data emisji: 1.06.2021
Godzina emisji: 15.15
mg
