Pęksowy Brzyzk leży przy ulicy Kościeliskiej, za drewnianym kościółkiem – najstarszym w mieście. Cmentarz jest malutki, a znajdują się na nim groby kilkudziesięciu wybitnych osób, które zasłużyły się w polskiej historii, kulturze i nauce. Po warszawskich Powązkach i krakowskim cmentarzu Rakowickim jest to najważniejsza nekropolia w Polsce, a jego nazwa odnosi się do wyrazu "brzeg" w gwarze góralskiej. Na spacer po tej nekropolii wybraliśmy się we wtorkowych "Źródłach", a naszym przewodnikiem po miejscu spoczynku "osób nie do końca umarłych" był pisarz, historyk Zakopanego autor kilkunastu przewodników turystycznych dziennikarz Radiowy Maciej Pinkwart.
Stary cmentarz na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem
- Jest to cmentarz, gdzie na stosunkowo małej powierzchni znajdują się groby bardzo wielu twórców. Nie wiemy, kiedy dokładnie powstał ten cmentarz, ale założył go ksiądz Stolarczyk. Cmentarz jest mały, ma jedną alejkę, właściwie jesteśmy na nim co najwyżej kilkanaście minut, ale kiedyś był znacznie większy i sięgał aż do potoku. Jest tu bardzo wiele grobów ważnych dla Podhalan rodzin i osobistości. Nazywany Starym Cmentarzem albo Cmentarzem Zasłużonych, ta położona niedaleko Dolnych Krupówek, to jedna z najsłynniejszych polskich nekropolii. Spoczęli tam m.in Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Tytus Chałubiński, Władysław Orkan, Władysław Hasior, Jan Krzeptowski Sabała, Kornel Makuszyński, Antoni Kenar i wielu innych.
Zakopiański Stary Cmentarz jest chyba najmniej smutną z polskich nekropolii, tutaj ma się wrażenie, że żal po zmarłych jest jakby mniejszy niż gdzie indziej, że oni wciąż są wśród nas, tylko jakby trochę dalej. Wiele z pochowanych tu osób żyje w swojej twórczości, wielu ? w pamięci bliskich, którzy trochę za sprawą sławy, jaka otacza zakopiański Stary Cmentarz szczycą się tym, że ich przodkowie spoczywają po sąsiedzku z pisarzami, artystami, słynnymi przewodnikami czy ratownikami tatrzańskimi. Na Pęksowym Brzyzku nie tylko odwiedza się zmarłych ? także zwiedza się to najpiękniejsze zakopiańskie muzeum na świeżym powietrzu, bowiem wiele usytuowanych tu nagrobków to prawdziwe dzieła sztuki, powstałe w pracowni wielkich artystów, którzy potem, w ślad za swoimi dziełami, znaleźli się na Pęksowym Brzyzku.
Turysta znajdzie tu wiele akcesoriów wiążących się z terenem, na którym cmentarz jest usytuowany: regionalne zdobienia nagrobków, obrazy na szkle, żeliwne krzyże wykonane w XIX-wiecznej hucie w Kuźnicach z tatrzańskiego żelaza, skały z Tatr, haki i liny taternickie, blachy przewodników tatrzańskich. Jest tu także wiele (choć liczba ich zmniejsza się z roku na rok) grobów z zatartymi przez czas napisami, bezimiennych, zapomnianych, nierzadko jednak ozdobionych zabytkowymi krzyżami lub innymi dekoracjami funeralnymi. Epitafia często nawiązują do okoliczności górskiej śmierci lub też odnoszą się do niecodziennej działalności pochowanych tu osób. Stosunkowo niewiele jest banalnych lub kiczowatych, pretensjonalnych grobów, lecz gdy je napotykamy, może tym bardziej drażnią w tym pięknym, pełnym uśmiechniętego smutku miejscu.
mat. pras.
***
Tytuł audycji: Źródła
Prowadziła: Aleksandra Faryńska
Data emisji: 1.11.2022
Godzina emisji: 15.15
