Na wystawie zaprezentowana została kolekcja wycinanek kurpiowskich zgromadzona przez Tchorka – artystę, marszanda oraz kolekcjonera sztuki i rękodzieła ludowego. Kolekcja zgromadzona została w latach 30. XX w. i prezentuje typ wycinanek wykonywanych wówczas na terenie Kurpiowskiej Puszczy Zielonej (głównie okolice Myszyńca) oraz Puszczy Białej. Liczy ponad 300 wycinanek i jest największą kolekcją przedwojennych wycinanek kurpiowskich.
O wycinance kurpiowskiej i kolekcji Karola Tchorka opowiadał Robert Dul, etnograf, dzięki któremu bogata kolekcja wycinanek ponownie ujrzała światło dzienne.
- Jeszcze jako student rzeźby pod koniec lat 20. XX w. dorabiał sobie jako współpracownik Towarzystwa Popierania Przemysłu Ludowego. Była to ważna przedwojenna instytucja. W 1928 r. otrzymali zadanie, by zebrać kolekcję poświęconą sztuce ludowej na Powszechną Wystawę Krajową w Poznaniu. Tchorek został oddelegowany na Kurpie Zielone – mówił Robert Dul.
- Wycinanka kurpiowska ma dwa zachowane żywe style: kadzidlański i myszyniecki. Myszyniecki charakteryzuje się „geometryczną siatką” – tłumaczył Robert Dul.
Ekspozycja kolekcji wycinanek Karola Tchorka była także pierwszą w powojennej Warszawie wystawą artystyczną (otwarto ją 15 sierpnia 1945 roku, przy Marszałkowskiej 63 w Salonie Sztuki Nike). Następnie „Wystawa wycinanek kurpiowskich ze zbiorów przedwojennych Karola Tchorka”… znikła.
Po śmierci kolekcjonera mało kto interesował się zebraną przezeń kolekcją wycinanek. Zbiór udało się odnaleźć w 2020 roku.
- Pamiętam jak profesor Jackowski czy Olędzki mówił o tym, że kolekcja wycinanek zapewne spłonęła wraz z innymi rzeczami Karola Tchorka na Powiślu – wspominał etnograf. – Z panią Marią Samsel przygotowywaliśmy dużą wystawę o wycinance kurpiowskiej, która została wpisana na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego. Katalog do niej tłumaczyła moja dobra znajoma. „Wiesz, koleżanka moja mówi, że ma taką walizeczkę, w której są wycinanki”, powiedziała. „To ja chcę zobaczyć!”, mówię. Tak trafiliśmy do Kathy Benthall Tchorek. Synowej Karola Tchorka. Kolekcja ponad 300 wycinanek przez kilkadziesiąt lat przeleżała w małej drewnianej walizeczce, gdzieś na dnie szafy!
Kolekcja Karola Tchorka
Wyjątkowa wartość kolekcji wycinanek kurpiowskich ze zbiorów Tchorka wynika z kilku powodów: samego kolekcjonera, który miał wielki szacunek dla sztuki ludowej, faktu, że jest to zbiór wycinanek przedwojennych oraz regionu, ż którego pochodzi. Wycinanki są z okolic Myszyńca, w tzw. stylu myszynieckim, którym dziś „strzyże wycinanki” tylko jeden twórca.
Karol Tchorek (1904–1985) znany warszawski rzeźbiarz, marszand i kolekcjoner.
Kadzidlo, pow. Ostołęka wnętrze izby Spółdzielni Kurpianka
W okresie Adwentu przypomnieliśmy także opowieść śp. Zofii Warych o tym, jak ten czas spędzano na Kurpiach.
***
Tytuł audycji: Źródła
Prowadził: Piotr Kędziorek
Data emisji: 14.12.2023
Godzina emisji: 15.15
