Trzej Królowie jadą z królewską paradą,
Z dalekiej krainy do Dzieciny;
Wiozą mirrę z Saby, kadzidło z Araby,
Złoto od Mongoła, dań dla Króla.
Wara chłopy od tej szopy,
Bieżcie wprzódy do swej trzody,
Bo Królowie dary wiozą na ofiary,
Niemowlęciu Bogu; już są w progu...
Etnografka Małgorzata Kunecka o Święcie Trzech Króli
- Trzej Królowie to figura w ludowym i powszechnym wyobrażeniu. Nie wiemy, ilu ich było i czy byli królami.
Małgorzata Kunecka to pracowniczka Muzeum Etnograficznego w Warszawie i autorka książki dla młodzieży o zwyczajach i obrzędach w Polsce. W audycji mówiła o święcie Trzech Króli dawniej i dziś.
Święto Trzech Króli jest jednym z najstarszych chrześcijańskich świąt, było obchodzone już w III wieku n.e. Obecnie cały czas od Bożego Narodzenia do święta Objawienia Pańskiego (Trzech Króli) jest uważany za okres bożonarodzeniowy - zarówno w liturgii, jak i tradycji ludowej.
- W tym czasie obowiązywało wiele nakazów i zakazów. Wierzono, że to czas wzmożonej aktywności przybyszów z zaświatów. Okres od 24 grudnia do 6 stycznia miał też służyć wywróżeniu pogody w nadchodzącym roku.
Zobacz też:
Z Zachodu (m.in. dworu francuskiego) przyszła do polskich miast i dworów moda na zabawę w Króla Migdałowego. Gdy znalazło się migdał ukryty w jednym z przygotowanych dla gości, dostawało się miano Króla Migdałowego i "zarządzał" wszystkim w danym dniu, a nawet do końca karnawału. Podobny zwyczaj do dziś utrzymuje się w Hiszpanii, gdzie wypiekane jest specjalne ciasto z małą figurką króla. Kto go znajdzie - ma szczęście przez cały rok.
Symbolika i ikonografia Trzech Króli i ich darów
- To, że mówi się, iż królów było trzech wzięło się zapewne od trzech darów, które mieli sprezentować Jezusowi. Symbolizowały one boskość (kadzidło używane przy nabożeństwach), ludzką naturę (mirra - olej do namaszczania ciała) i królewską godność (złoto).
W ludowej ikonografii Trzej Królowie są w "średnim wieku". Często jadą na koniu, wielbłądzie i słoniu, co ma wskazywać na ich pochodzenie z trzech różnych kontynentów.
Trzech Króli - święto dzieci
W Hiszpanii czy Włoszech Trzech Króli to czas obdarowywania dzieci. Włoska legenda głosi, że wraz z Królami, do Betlejem wybrała się czarownica - Befana. Niestety, zgubiła drogę. Nie mogąc znaleźć właściwego domu, w którym narodził się Jezus, zostawia prezenty w każdym zamieszkałym przez dzieci miejscu.
Anna Malec w archiwalnej rozmowie z Marianem Domańskim o kolędowaniu
Anna Malec miała niezwykłą pamięć. Na jej ogromny repertuar składały się wszystkie możliwe gatunki ludowych pieśni! Kołysanki, pieśni przy zmarłych, kolędy, pieśni andrzejkowe, ballady, pieśni dziadowskie, rekruckie, miłosne, ale przede wszystkim - weselne, poznane podczas dawnych uroczystości w rodzinnej wsi.
YouTube, Towarzystwo dla natury i człowieka
Krzysztof Gorczyca o kolędach z Roztocza na płycie "Jam jest wołek twój. Kolędy z Roztocza"
Album Jam jest wołek twój. kolędy z Roztocza to płyta z kolędami z Roztocza Gorajskiego - z okolic Goraja, Frampola, Radecznicy, Szczebrzeszyna. Twórcy poznali je od tamtejszych śpiewaczek i śpiewaków urodzonych w pierwszych dekadach XX wieku, część bezpośrednio, część z archiwalnych nagrań. Niektóre znane są tylko tutaj, inne rozpowszechnione w wielu regionach ale wykonywane w lokalnym wariancie.
Na nagraniach usłyszymy: Janinę Pydo; Zespół "Obłoka": Agnieszka Szokaluk, Sylwia Jarmusz, Zuzia Sawińska; Paulę Kinaszewską; Zofię Płonkowską; Zespół "Dziki Bez": Bartosz Gajdzik, Łukasz Tarkowski, Patryk Dziubek; Zespół "Zawierucha" z Młodzieżowego Domu Kultury w Biłgoraju
Nagraliśmy je w Chłopkowie, wsi w której koncentruje się wiele naszych działań. Kolędy pochodzą w dużej części z najbliższych okolic - Latyczyna, Sułowa, Jędrzejówki, Zastawia. Nagraniom towarzyszą fotografie świątecznych dekoracji w oknach tutejszej agroturystyki "Siedlisko"
Wersja dostępna na youtube zaopatrzona jest też w teksty - można śpiewać w czasie świąt.
Materiał zawiera pieśni znane z dawnych nagrań archiwalnych wykonane z pietyzmem i dbałością o lokalny styl i gwarę. Roztoczańskie Kolędy wykonywała m.in biłgorajska młodzież z zespołu Zawierucha z Młodzieżowego Domu Kultury, pani Janina Pydo spod Goraja, 95-letnia mistrzyni i nestorka miłośników roztoczańskiego śpiewu, której solowa płyta ukazała się w listopadzie oraz badacze i wykonawcy dawnych tradycji muzycznych, którzy zjechali się na sesję nagraniową w Chłopkowie (gm. Frampol) z Warszawy, Łodzi oraz Lublina.
W zestawie są m.in apokryficzne ludowe kolędy opowiadające "alternatywną" wersję biblijnych wydarzeń oraz starodawne kolędy życzące adresowane zarówno do panien jak i kawalerów. [mat. wydawcy: Towarzystwo dla Natury i Człowieka]
***
Tytuł audycji: Źródła
Prowadziła: Justyna Piernik
Data emisji: 6.01.2025
Godzina emisji: 12.00
mg
