Jedną z charakterystycznych cech kolędowania było chodzenie z Turoniem. Widać jednak, że obrzęd ten zatraca swój pierwotny sens. W pierwotnej wersji Turoń musi paść i musi być reanimowany, co symbolizuje zamieranie i odradzanie się sił natury. Tymczasem coraz częściej w prezentacjach konkursowych Turoń nie pada, bo w ogóle nie bierze udziału w akcji. Doszło do tego, że jedna z grup kolędniczych pomyliła dwie rogate postaci i przedstawiła padającego i odradzającego się... diabła. Dowodzi to tylko tego, że sens pierwotnego przedstawienia zagubił się i nie jest już pamiętany, ani świadomie, ani nieświadomie.
Tutaj jest miejsce dla ingerencji jurorów-etnografów, którzy w rozmowie z wykonawcami mogą im przekazać swoją wiedzę o tradycji. Jak daleko ta ingerencja może sięgnąć? Czy kultura ludowa nie ma prawa się zmieniać stosownie do gustów jej twórców i, co ważniejsze, odbiorców?
O tym przede wszystkim rozmawiał Jakub Borysiak z jurorami: etnografem, dr. Stanisławem Węglarzem oraz dialektoznawcą, dr. Arturem Czesakiem.
Dobrym przykładem ingerencji z zewnątrz jest interwencja znawcy dialektów. Już drugie pokolenie Polaków mówi językiem ogólnym również w domu, gwary ucząc się od instruktorów. Częstym błędem jest nieprawidłowe mazurzenie: każde "żet" jest wymieniane na "zet". Tymczasem tylko to zapisywane jako "zet z kropką" wymieniać się powinno na "zet", natomiast "rz" zachowuje brzmienie "żet" (czy może raczej "rzet"). I tu można i powinno się ingerować.
- W mowie najstarszych uczestników błędów nie ma i wtedy uczony-dialektolog staje się uczonym-uczniem. Siedzę zachwycony i robię notatki - powiedział dr Czesak.
Czy tego rodzaju interwencje nie prowadzą jednak do zastoju i w rezultacie do zaniku kultury ludowej?
- Już Hugo Kołłątaj przewidywałszybki koniec kultury ludowej - uśmiecha się dr. Węglarz.
Aby posłuchać całej rozmowy, wystarczy kliknąć ikonę dźwięku w ramce "Posłuchaj" po prawej stronie.
