400 lat temu urodził się (a w każdym razie został ochrzczony) Kaspar Foerster, wybitny gdańszczanin, obywatel Europy, zjednoczonej wspólnotą kulturową, związany przez 15 lat z dworem królewskim Władysława IV w Warszawie. Już sam Gdańsk, należący do Korony Polskiej, był miastem, w którym współistniały tradycje polskie, niemieckie, a nawet niderlandzkie.
Foerster, wychowany w wysoce kulturalnym środowisku (ojciec jego był kapelmistrzem katedry Mariackiej) bardzo szybko zwrócił uwagę swym talentem muzycznym: w wieku zaledwie 17 lat został uczniem znakomitego mistrza Giacomo Carissimiego w rzymskim Collegium Germanicum. Wielki retor przekazał mu styl podniosły, zdolny do wyrażania silnych, skontrastowanych emocji, ale także bazujący na zmysłowych walorach śpiewu. Młody Foerster zanim zdobył sławę jako kompozytor, zyskał podziw dla swego talentu wokalnego, rozległej skali głosu (sięgającej od basu do dyszkantu dzięki wykorzystaniu techniki falsetowej).
Lata pobytu Foerstera w kapeli królewskich zbiegły się ze "złotym wiekiem" muzyki staropolskiej: Władysław IV prawdziwie kochał muzykę, w jego kapeli znaleźli się wszyscy najwybitniejsi polscy kompozytorzy tych czasów (z Jarzębskim, Mielczewskim i Pękielem).
W 1652 r. Foerster opuszcza Warszawę – rozpoczynają się jego lata wędrówek po Europie. Jedzie do Włoch, do Rzymu i Wenecji (której za kilka lat będzie bronił podczas wojny z Turcją jako oficer zaciężny). Zostaje kapelmistrzem na dworze króla Fryderyka III w Kopenhadze, to stanowisko będzie pełnił dwukrotnie (warto dodać, że jego poprzednikiem był największy niemiecki kompozytor XVII w. – Heinrich Schutz). Jego kompozycje będą szczególnie popularne na ziemiach północnych: w Danii, Szwecji, w Niemczech (Berlin, Hamburg). Foerster będzie powracał do rodzinnego Gdańska, ostatnie lata życia spędzi w Oliwie.
Muzyka Foerstera reprezentuje nowoczesny nurt barokowy – to głównie koncerty kościelne, biblijne dialogi (stanowiące wczesną fazę oratorium) i instrumentalne sonaty. Bardzo silne są w niej elementy włoskie – rodzaj wokalnej kantyleny, ale i zdobnictwa, silna emocjonalność, bogate słownictwo retoryczne, znajdujące ekwiwalent muzyczny dla istotnych słów. To wpływy Carissimiego, ale wyraźne są też indywidualne pomysły Foerstera, widoczne w sposobie traktowania chórów (w oratoryjnych dialogach) czy partii instrumentalnych.
Muzyka Foerstera przeżywa obecnie swój renesans, który zainicjowały nagrania zespołu Il Tempo Agaty Sapiechy. Słuchaliśmy tych nagrań, wpisując je w szerszy kontekst muzyki europejskiej tych czasów, reprezentującej wyjątkową różnorodność i bogactwo pomysłów warsztatowych.
***
Tytuł audycji: Między dźwiękami
Prowadzą: Magdalena Łoś i Ewa Obniska
Data emisji: 29.03.2016
Godzina emisji: 19.30
bch/jp/mm
