Nasza uwaga skupi się na fotografii – spuściźnie lubaczowskiego zakładu fotograficznego Bolesława Fariona, którego archiwum, zawierające 1200 zdjęć Roztocza i jego mieszkańców z lat pięćdziesiątych, sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX w., zostało w 2022 r. poddane konserwacji i digitalizacji oraz upublicznieniu na specjalnej stronie internetowej (www.archiwumfariona.pl). Zbiór fotografii obejmuje okres przemian kulturowych w kulturze wsi i małego miasteczka w płd.-wsch. Polsce. Z jednej strony jest to obraz rzeczywistości, mającej swe początki w XIX i 1. tercji XX w., z drugiej zaś obejmuje on przełamującą dawne schematy współczesność. Konfrontacja, a w zasadzie współistnienie tych dwóch światów widoczne jest zarówno w indywidualnych portretach mieszkańców, jak i widokach wielopokoleniowych rodzin, fotografowanych w trakcie codziennych zajęć domowych i prac rolnych, ale też w czasie świątecznym. Odnalezione fotografie są bezcenne nie tylko jako obiekt historyczny, czy jako źródło inspiracji kulturowej, ale również jako dziedzictwo aktywizujące pamięć lokalnej społeczności – osób starszych, rodzin, czy młodych mieszkańców nie znających tamtych czasów.
Nasza podróż do źródeł zakłada także udźwiękowienie „niemych” fotografii i wiązać się będzie z poszukiwaniem i interpretacją tradycji muzycznych Roztocza i ziemi lubaczowskiej, silnie zakorzenionych w wieloetnicznej kulturze ludowej i małomiasteczkowej. W naszym przekonaniu muzyka będzie idealnym dopełnieniem fotografii, pozwalającym na właściwe zrozumienie czasu minionego, tak życia codziennego, jak i świąt i obrzędów, które niegdyś skupiały mieszkańców wsi i miasteczek na Roztoczu Wschodnim. Do współpracy w tym zakresie zaprosiliśmy jedne z najważniejszych folkowych zespołów na Podkarpaciu – Krajkę z Przemyśla i Wernyhorę z Sanoka, które zagrają cykl czterech specjalnych koncertów w drewnianych obiektach sakralnych w czterech przygranicznych powiatach – jarosławskim, lubaczowskim, tomaszowskim i hrubieszowskim. Oba zespoły były dotychczas wielokrotnie nagradzane na ogólnopolskich konkursach folkowych. W swoim dotychczasowym repertuarze bazowały na muzyce tradycyjnej Karpat – przede wszystkim regionu przemyskiego, a także Bojkowszczyzny i Łemkowszczyzny. Wykonanie pieśni pochodzących z Roztocza będzie cennym wzbogaceniem tego repertuaru. Krajka w swoich poszukiwaniach stara się odtwarzać muzykę tradycyjną w formie bliskiej in crudo, zaś Wernyhora łączy brzmienie tradycyjnego śpiewu z dźwiękami instrumentów historycznych (lira korbowa, viola da gamba). Celem cyklu koncertów, które będą miały swoją inaugurację w Chotyńcu, a zakończenie w Radrużu, jest także popularyzacja drewnianej architektury sakralnej, w tym podkarpackiego Szlaku Architektury Drewnianej. Wydarzenia te wpiszą się w obchody 10-lecia wpisu na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO drewnianych cerkwi w polskim i ukraińskim regionie Karpat.
Dopełnieniem podróży fotograficznej i muzycznej będzie literackie spotkanie z Ewą Plutą i jej książką „Rubież. Reportaż wędrowny” (Dowody na istnienie, 2022), które poprowadzi Robert Gmiterek. Książka to perspektywa pieszej reporterki, która łączy się z uniwersalną refleksją nad granicami, murami i zasiekami, które dzielą ludzi. Od trójstyku w Bolciach do trójstyku na Krzemieńcu. Z Suwalszczyzny w Bieszczady. Sto dni w terenie. Pieszo – powoli i wzdłuż wschodniej granicy Polski chwilę przed tym, gdy skupił się na niej wzrok całej Europy.
Program zaplanowanych wydarzeń jest następujący:
17.09.2023 (niedziela), godz. 17.00
Koncert zespołu Wernyhora
Chotyniec (powiat jarosławski), Cerkiew parafialna pw. Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy
23.09.2023 (sobota), godz. 17.00
Koncert zespołu Krajka
Hrebenne (powiat tomaszowski), Cerkiew parafialna pw. św. Mikołaja
1.10.2023 (niedziela), godz. 17.00
Koncert zespołu Wernyhora
Myców (powiat hrubieszowski), Kościół filialny pw. św. Jana Chrzciciela (dawna cerkiew pw. św. Mikołaja)
8.10.2023 (niedziela)
Radruż (powiat lubaczowski)
Zespół Cerkiewny w Radrużu – Oddział Muzeum Kresów w Lubaczowie
godz. 16.00
„Archiwum Bolesława Fariona. Portrety dawnego Roztocza w negatywach lubaczowskiego fotografa” – wernisaż wystawy
godz. 17.30
Koncert zespołów Krajka i Wernyhora
godz. 19.00
Spotkanie autorskie z Ewą Plutą wokół książki „Rubież. Reportaż wędrowny”, prowadzenie: Robert Gmiterek
9.10.2023 (poniedziałek)
Radruż (powiat lubaczowski)
Zespół Cerkiewny w Radrużu – Oddział Muzeum Kresów w Lubaczowie
Warsztaty fotografii analogowej
Wstęp na wszystkie wydarzenia jest wolny, jedynie na warsztaty z fotografii analogowej obowiązują zapisy – informacje zostaną opublikowane wkrótce na stronie internetowej Muzeum.
***
Partnerami projektu są: Parafia pw. Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy w Chotyńcu, Parafia pw. św. Mikołaja w Hrebennem, Parafia pw. św. Michała Archanioła w Żniatynie, Euroregion Roztocze, Podkarpacka Regionalna Organizacja Turystyczna oraz Lubyckie Stowarzyszenie Regionalne.
Patronat medialny nad projektem objęli: TVP3 Rzeszów, Program 2 Polskiego Radio, Radiowe Centrum Kultury Ludowej, Polskie Radio Rzeszów, Polskie Radio Lublin, Katolickie Radio Zamość, „Kultura Enter”, „Gazeta Codzienna Nowiny”, portal informacyjny nowiny24.pl.
***
Zaplanowane wyżej działania są realizowane przez Muzeum Kresów w Lubaczowie w ramach projektu pn. Fotograficzne i muzyczne portrety dawnego Roztocza, dofinansowanego ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Narodowego Centrum Kultury: EtnoPolska. Edycja 2023, a także Powiatu Lubaczowskiego i Województwa Podkarpackiego.
