"Saga". Warszawska układanka Marka Minkowskiego
Program:
Jan Sebastian Bach Oratorium na Boże Narodzenie (kantaty I, II, IV, VI)
Wyk. Lenneke Ruiten – sopran, Hélène Walter – sopran, Christopher Ainslie – alt, Helena Rasker – alt, Fabio Trümpy – tenor, Valerio Contaldo – tenor, James Platt – bas, Felix Speer – bas, Les Musiciens du Louvre, dyr. Marc Minkowski
(NOSPR, Katowice, 8.12.2017)
Oratorium na Boże Narodzenie BWV 248 Johanna Sebastiana Bacha (1685-1750) jest dziełem szczególnym. W odróżnieniu od innych oratoriów i pasji powstałych dla lipskich kościołów św. Tomasza i Mikołaja pomyślane było nie jako dzieło przeznaczone do wykonania w całości, lecz cykl sześciu kantat stworzonych na sześć dni świątecznych w okresie od Bożego Narodzenia (25.12.1734) do Epifanii (6.I.1735). Nieco mylącą dziś nazwę Weihnacht-Oratorium nadał temu cyklowi sam kompozytor. Część I Jauchzet, frohlocket, auf, preiset die Tage wykonywano w Boże Narodzenie, część II Und es waren Hirten in derselben Gegend – w drugi dzień świąt (26 grudnia), część IV Fallt mit Danken, fallt mit Loben – w Nowy Rok, czyli święto Obrzezania Pańskiego, część VI Herr, wenn die stolzen Feinde schnauben – w święto Epifanii, czyli Objawienia Pańskiego, potocznie zwanego Świętem Trzech Króli.
Oratorium na Boże Narodzenie jest znakomitym przykładem niezwykle często stosowanej w epoce późnego baroku praktyki swoistego recyklingu muzycznych pomysłów z wcześniej powstałych utworów i ich przystosowania do potrzeb nowych kompozycji. Obok Händla, Vivaldiego, Hassego, Bach był mistrzem takiego działania, spowodowanego albo brakiem czasu, albo też chęcią uratowania najbardziej wartościowych fragmentów kompozycji ulotnych, okolicznościowych. W przypadku Oratorium na Boże Narodzenie wykorzystał materiał trzech kantat świeckich napisanych w 1733 i 1734 roku: Hercules auf dem Scheidewege BWV 213 na urodziny księcia Friedricha Christiana, syna elektora saskiego, Tönet, ihr Pauken! BWV 214 na urodziny księżnej elektorki saskiej Marii Josephy oraz Preise dein Glücke, gesegnetes Sachsen BWV 215 na rocznicę wyboru elektora saskiego Augusta III na króla Polski.
Z tych świeckich pierwowzorów Bach wykorzystał głównie arie i chóry. Na potrzeby oratorium musiał stworzyć nowe recytatywy i chorały oraz przystosować całość do religijnego libretta Picandra (Christiana Friedricha Henriciego). Całości nadał spójny, ramowy plan tonalny, stosownie do rangi święta zróżnicował obsadę. Każda z 6 bożonarodzeniowych kantat zbudowana jest z podobnej, wieloczęściowej formy, rozpoczętej chórem i zwieńczonej chorałem, pomiędzy którymi wykonywane są naprzemiennie recytatywy, arie i wystąpienia ewangelisty. Oratorium na Boże Narodzenie stanowi kulminacyjny punkt oratoryjnej twórczości Bacha, zaliczane jest do ponadczasowych arcydzieł tego gatunku.
Piotr Wilk
***
Na "Filharmonię Dwójki" w poniedziałek (25.12) w godz. 18.00-21.00 zaprasza Krzysztof Dziuba.
materiały prasowe NOSPR/bch/mc
