5 sierpnia 1927 roku w Kałuszynie urodził się Janusz Tazbir, historyk, wybitny badacz dziejów kultury i ruchów religijnych. Przez dziesiątki lat, zarówno w okresie PRL, jak i po 1989 roku, szerokiemu gronu czytelników znany był jako popularyzator wiedzy o historii Polski, co było zasługą przede wszystkim lekkiego pióra i przystępnego języka, którego używał w swych dziełach, a także bezkompromisowej postawy względem faktów historycznych.
Z jednej strony profesor Janusz Tazbir stanowczo zwalczał historyczne uproszczenia i romantyczne interpretacje wydarzeń, mawiając: "prawda, sama prawda i tylko prawda!", z drugiej zwracał uwagę, że ta prawda nie jest czymś stałym i niezależnym od kontekstu. – Panuje przekonanie, że istnieje prawda absolutna, którą historycy ukrywają. Pamiętam, że gdy ze Stefanem Treuguttem miałem w telewizji audycje o różnych postaciach historycznych, to potem były telefony z pretensjami: "jeden z panów mówi, że był dobry, drugi, że był zły, a ja chcę wiedzieć, jak było naprawdę!" – wspominał historyk w 2014 roku.
14:57 Jan Tazbir o swej drodze do historii.mp3 Janusz Tazbir o swej drodze do pisarstwa historycznego (PR, 13.01.2014)
13:09 Dwojka Zapiski ze wspolczesnosci 14.01.2014.mp3 Janusz Tazbir o dzieciństwie, wojnie, konspiracji i odznaczeniach (PR, 14.01.2014)
13:24 Dwojka Zapiski ze wspolczesnosci 15.01.2014.mp3 Janusz Tazbir o wierze, wątpliwościach, Kościele i tolerancji religijnej w Polsce (PR, 15.01.2014)
13:15 Dwójka Zapiski ze współczesności 16.01.2014.mp3 Janusz Tazbir o studiach, kolegach, koleżankach, profesorach i flirtach (PR, 16.01.2014)
13:37 Dwójka Zapiski ze współczesności 17.01.2013.mp3 Janusz Tazbir o latach studenckich i pracy na UW, a potem w PAN, o profesorze Tadeuszu Manteufflu, o cenzurze, roku 1968 oraz spiskowej teorii dziejów (PR, 17.01.2013)
Praca, nauka, tytuły. Życie profesora
Janusz Tazbir studiował historię na Uniwersytecie Warszawskim. Od 1953 roku był związany z Instytutem Historii Polskiej Akademii Nauk. Habilitował się w 1960 w Instytucie Historii PAN. W 1966 roku został profesorem nadzwyczajnym, a w 1973 r. profesorem zwyczajnym. W latach 1983-1990 był dyrektorem macierzystego Instytutu Historii PAN, a następnie do 2003 roku wiceprezesem PAN.
24:15 janusz tazbir___v2012002398_tr_0-0_105529136a15f1c6[00].mp3 Archiwalna rozmowa Anny Lisieckej z prof. Januszem Tazbirem o miłości do książek, historiach alternatywnych, twórczości Galla Anonima i innych kronikarzy, pamiętnikarstwie i zainteresowaniu przeszłością (PR, 29.04.2012)
Należał do Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Od 1996 roku zasiadał w jury Nagrody Naukowej Klio wręczanej podczas Targów Książki Historycznej. Był również przewodniczącym kapituły Konkursu o Nagrodę i Medal Zygmunta Glogera, członkiem Polskiej Akademii Umiejętności, przewodniczącym rady naukowej Polskiego Słownika Biograficznego, a także Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów.
Zmarł 3 maja 2016 roku w wieku 88 lat.
58:29 Dwójka Klub Ludzi Ciekawych Wszystkiego 28.05.2016.mp3 Profesora Janusza Tazbira wspominają prof. Henryk Samsonowicz, prof. Zbigniew Ogonowski i dr Wiesław Uchański (PR, 28.05.2016)
Historia tolerancji i nienawiści
Konfederacja warszawska, czyli jak Polacy uczyli Europę tolerancji
Prof. Janusz Tazbir zajmował się historią kultury staropolskiej oraz reformacji i kontrreformacji w naszym kraju. Miał w swoim dorobku wiele publikacji, w tym: "Historia Kościoła katolickiego w Polsce 1460-1795", "Reformacja w Polsce. Szkice o ludziach i doktrynie" i "W pogoni za Europą". W ostatnich latach życia wydał "Pokuszenie historyczne. Ze świata szabel i kontuszy" oraz "Od sasa do lasa". Ponadto pisał szkice o literaturze i opracował antologię "Literatura antyjezuicka w Polsce 1578-1925".
36:55 Sekrety konkrety - spotkanie z prof. Januszem Tazbirem.mp3 Janusz Tazbir: historia to taka osobliwa szkoła życia, gdzie do katedr jest zawsze tłok, bo każdy chce wykładać, ławki uczniowskie są zwykle puste, a politycy stale uciekają na wagary. Audycja Jakuba Ulricha z cyklu "Sekrety, konkrety" (PR, 22.02.2001)
Jego zainteresowania naukowe koncentrowały się również wokół dziejów polskiej tolerancji. Na ten temat powstało jedno z najsłynniejszych dzieł Janusza Tazbira, czyli "Państwo bez stosów. Szkice z dziejów tolerancji w Polsce XVI i XVII w.". Tytułowe sformułowanie na stałe weszło do języka polskiej debaty historycznej. Mówiąc o "państwie bez stosów" każdy ma dziś na myśli okres w dziejach Polski sprzed około czterech wieków, choć niektórzy, nie doczytując drugiej części tytułu, skłonni są uważać, że określenie to dotyczy całej historii Polski. Tymczasem, jak autor książki zauważył w Polskim Radiu w 2000 roku, "tolerancja w Polsce niewątpliwie załamuje się".
Arianie w Polsce. Od wielkich swobód po wygnanie
– Jej szczytowym osiągnięciem była konfederacja warszawska w 1573 roku, ale w niespełna sto lat później, w roku 1658, przychodzi wygnanie arian, a po kolejnych 10 latach - zakaz apostazji, czyli porzucania wyznania panującego pod karą śmierci – opowiadał Janusz Tazbir, zaznaczając, że ostatecznie żadnej kary śmierci za apostazję nie wykonano.
Niebezpieczne zapisy zakazujące zmiany wyznania znalazły się jednak nawet w dokumencie, z którego jesteśmy jako naród bardzo dumni. – Chwalimy bardzo konstytucję 3 maja, ale mało kto pamięta o tym, że i w niej został utrzymany zakaz apostazji, i to pod naciskiem tolerancyjnego Stanisława Augusta Poniatowskiego. On się obawiał, że jeżeli pozostawi się wolny wybór wiary, chłopi masowo zaczną przechodzić na prawosławie. Ideałem króla Europejczyka było państwo polskie, w którym wszyscy mówiliby w tym samym języku i wszyscy byli tego samego wyznania – przypomniał historyk.
14:48 janusz tazbir___624 17.04.2000.mp3 Prof. Janusz Tazbir o historii masowej propagandy i zasadniczym celu historii (PR, 17.04.2000)
14:09 janusz tazbir___633 18.04.2000.mp3 Prof. Janusz Tazbir o pamiętnikach historycznych, ich związkach z historią i roli badaczy tych dokumentów (PR, 18.04.2000)
14:13 janusz tazbir___639 19.04.2000.mp3 Prof. Janusz Tazbir o polskich bohaterach narodowych od XIX do XXI wieku (PR, 19.04.2000)
15:14 janusz tazbir___644 20.04.2000.mp3 Prof. Janusz Tazbir o historii i działaniu cenzury w XX-wiecznej Polsce (PR, 20.04.2000)
15:13 janusz tazbir___649 21.04.2000.mp3 Prof. Janusz Tazbir o dziejach tolerancji w Polsce (PR, 21.04.2000)
mc
