Fonogram źródeł

Jury Fonogramu Źródeł 2014 roku w składzie:

prof. Piotr Dahlig - etnomuzykolog, Instytut Muzykologii UW
dr Weronika Grozdew-Kołacińska - etnomuzykolog, Instytut Sztuki PAN
Piotr Kędziorek- dziennikarz Programu 2 PR
Anna Szewczuk - kierownik RCKL, Program 2 PR
Anna Szotkowska - dziennikarz Programu 2 PR

przyznało Nagrodę Specjalną w wysokości 2500 złotych Fundacji Klamra z Żywca za album Macieja i Katarzyny Szymonowiczów "Gajdosze" - imponujące wydawnictwo etnograficzne ukazujące tradycję muzyczną i współczesność beskidzkich gajdoszy.

Dwie równorzędne pierwsze nagrody: Wydawnictwu In Crudo za monografię "Marian Bujak z Szydłowca. Portret skrzypka" wszechstronnie ukazującą styl i repertuar wybitnego muzyka radomskiego, oraz Wydawnictwu Księży Młyn za album Aldony Jadwigi Plucińskiej "Polskie Zwyczaje Rodzinne" z dołączonymi bezcennymi nagraniami z Archiwum Folkloru Religijnego Instytutu Muzykologii KUL.

Drugą nagrodę otrzymały ex aequo: Stowarzyszenie Krusznia za album "Dorzecze Niemna. Śladami Oskara Kolberga" będący świadectwem żywotności muzycznej tradycji regionów nadniemeńskich oraz Regionalny Ośrodek Kultury w Bielsku-Białej za płytę "Kapela Byrtków z Pewli Wielkiej" za bogaty obraz kultury dudziarskiej regionu żywieckiego.

Trzecią nagrodę Jury przyznało Instytutowi Sztuki Polskiej Akademii Nauk za album "Gdyby Kolberg miał fonograf" za próbę konfrontacji dziedzictwa kolbergowskiego z dwudziestowieczną dokumentacją fonograficzną.

Jury z zadowoleniem podkreśla wyjątkowo wysoki poziom nadesłanych fonogramów i przyznaje wyróżnienia dla zespołu Białopotocanie za staranne udokumentowanie kultury tanecznej własnego regionu; dla Wydawnictwa Acte Prealable i Kapeli Marty Cichej za wierne odtworzenie stylu i repertuaru skrzypków sieradzkich; dla Wydawnictwa In Crudo za historyczną dokumentację i przybliżenie atmosfery autentycznego muzykowania na Scenie Korzenie na płycie "I po ścianach. Muzyka z Remontu 1994-96"; dla Fundacji Ważka za umiejętne ukazanie mozaiki kulturowej współczesnego regionu dolnośląskiego na płycie "Od wschodu słońca…".

Warszawa, 8 kwietnia 2015 r.

1. Biołopotocanie  Pieniny  Tradycja
1. Biołopotocanie Pieniny Tradycja

1. "Biołopotocanie – Pieniny – Tradycja"

Wydawnictwo własne

Dwupłytowy album (CD i DVD) zawiera bogatą prezentację tradycyjnej muzyki, śpiewu i tańców górali pienińskich. Nuty obyrtane, sztajerki, polki, ogrodnik, hajduk, zbójnicki pieniński i inne tańce zamieszczone na płycie opisane są w dołączonej do albumu książeczce.
Wykonawcami są członkowie Regionalnego Zespołu Pieśni i Tańca „Pieniny” z Krościenka nad Dunajcem, założonego w 1953 roku i skupiającego kolejne już pokolenie młodzieży góralskiej, oraz Muzyka (Kapela) „Białopotocanie”, powstała w 2000 roku, mająca w repertuarze zarówno tradycyjne tańce pienińskie, jak i melodie z Orawy, Spisza i Podhala. Uzupełnieniem warstwy muzycznej jest dołączona do albumu płyta DVD, zawierająca instruktaż tradycyjnych tańców pienińskich.

WYKONAWCA: Regionalny Zespół Pieśni i Tańca "Pieniny", Muzyka "Biołopotocanie"

2. Cassubia Cantat
2. Cassubia Cantat

2. "Cassubia Cantat"

Wydawca: Muzeum Zachodniokaszubskie w Bytowie

Płyta jest rejestracją dokumentalną koncertu finałowego Festiwalu "Cassubia Cantat", który odbył się w październiku 2014 roku. Zamieszczono na niej nagrania laureatów tego festiwalu – zespoły folkowe, inspirujące się tradycyjną muzyką kaszubską ("Damroka", "Monsignore Porcellio", "Morealless", "O co idzie", "Skład kolonialny"). Każde nagranie tych zespołów poprzedzone jest zapisem źródłowym – to muzyczne dokumenty, rejestracje z lat 1945 i 1951. Tradycyjne pieśni kaszubskie wykonują śpiewacy urodzeni w końcu XIX bądź na początku XX wieku. Muzycy folkowi przedstawiają różne sposoby odczytania i twórczego opracowania tych źródeł.

WYKONAWCY: śpiewacy ludowi i zespoły folkowe z Kaszub

3. Dzie gros bity, tam gieltuje
3. Dzie gros bity, tam gieltuje

3. "Dzie gros bity, tam gieltuje…"

Wydawca: Gminny Ośrodek Kultury, Sportu i Turystyki w Przerośli

Na płycie zamieszczono dawne, rzadko już wykonywane pieśni Suwalszczyzny, okolic Przerośli – przypomniane i przywrócone do życia podczas warsztatów śpiewu tradycyjnego prowadzonych przez Małgorzatę Drabik. W warsztatach uczestniczyli mieszkańcy Przerośli, którzy chcą zachować, ocalić od zapomnienia dawny repertuar: pieśni śpiewane w lokalnej gwarze przy codziennych zajęciach, podczas świąt i tradycyjnych wesel. Taki też cel: edukacyjny i promocyjny postawili sobie wydawcy płyty, zawierającej nagrania 15 pieśni (różnych rodzajów i gatunków), wykonywanych solo bądź zespołowo.

WYKONAWCY: uczestnicy warsztatów GOKSiT w Przerośli

4. Dorzecze Niemna  śladami Oskara Kolberga
4. Dorzecze Niemna śladami Oskara Kolberga

4. "Dorzecze Niemna – śladami Oskara Kolberga"

Wydawca: Stowarzyszenie Krusznia

Dwupłytowy album (CD i DVD) z nagraniami śpiewaków i instrumentalistów z terenów położonych w dorzeczu Niemna, dawnego wielokulturowego Wielkiego Księstwa Litewskiego - plon badań prowadzonych na tym obszarze w 2014 roku przez Stowarzyszenie Krusznia.
Na płycie audio zamieszczono obszerną prezentację różnych gatunków pieśni (m.in. weselne, żniwne, żartobliwe, religijne, ballady) wykonywanych przez starszą generację śpiewaków, a także przykłady popularnych tańców (lawonicha, polki, walce). Płyta DVD zawiera 12 krótkich filmów - to portrety muzykantów i śpiewaków, napotkanych podczas badań prowadzonych (śladami Oskara Kolberga) we wsiach północno-wschodniej Polski, na Litwie i Białorusi.

WYKONAWCY: instrumentaliści i śpiewacy z terenu Białorusi, Litwy i Polski

5. Gajdosze
5. Gajdosze

5. "Gajdosze"

Wydawca: Fundacja Klamra z Żywca

Album "Gajdosze" (obszerna książka z dołączonymi dwiema płytami) jest efektem szeroko zakrojonego projektu badawczego, którego celem była dokumentacja unikatowego instrumentu – gajd beskidzkich i grających na nich muzyków – gajdoszy. Badania prowadzono w kilku miejscowościach Beskidu Śląskiego, południowo-zachodniej części Beskidu Żywieckiego oraz Zaolzia.
Na jednej płycie znalazły się współczesne nagrania beskidzkich gajdoszy i skrzypków, zrealizowane na potrzeby tego projektu, dając świadectwo żywotności tradycyjnej muzyki góralskiej na tym obszarze. Druga płyta dołączona do albumu "Gajdosze" zawiera nagrania z lat 1950-1998, pochodzące z archiwów Instytutu Sztuki PAN, Polskiego Radia i Radia Katowice oraz Radia Ostrava. Warstwę muzyczną uzupełniają fragmenty wywiadów przeprowadzonych z beskidzkimi muzykami.

WYKONAWCY: gajdosze beskidzcy

6. Gdyby Kolberg miał fonograf
6. Gdyby Kolberg miał fonograf

6. "Gdyby Kolberg miał fonograf…"

Wydawca: Instytut Sztuki PAN i Stowarzyszenie Liber Pro Arte

W dwupłytowym albumie znalazły się nagrania zrealizowane w latach 1945-1989 podczas badań terenowych organizowanych po II wojnie światowej przez Zachodnie Archiwum Fonograficzne, a następnie przez Państwowy Instytut Sztuki i Instytut Sztuki PAN. Z tego ogromnego archiwum wybrano wykonania muzyków i śpiewaków (najstarsi urodzeni                    w XIX wieku, jeszcze za życia Kolberga), reprezentujących niemal wszystkie regiony Polski: Mazowsze, Kujawy, Podlasie, Wielkopolskę, Łęczyckie, Radomskie, Warmię i Mazury, Pomorze, Lubelskie, Kieleckie, Krakowskie, Śląsk, Rzeszowskie, Żywieckie, Podhale. Jest to zatem w miarę pełny obraz stanu zachowania tradycyjnej kultury muzycznej tych obszarów, dokumentowanej sto lat po Kolbergu.
Dobór nagrań podąża śladami zapisów nutowych zamieszczonych w jego Dziele. Dla kilkudziesięciu utworów zaproponowano ilustrację w postaci odpowiadających im przykładów nutowych, zapisanych w tomach Kolberga. Pozwala to na prace porównawcze nad wariabilnością ludowego repertuaru, pokazuje także ogrom trudności, z którymi mierzył się Oskar Kolberg podczas swej pracy terenowej, zapisując ołówkiem, ze słuchu, melodię pieśni czy tańca. Byłoby mu znacznie łatwiej, gdyby miał fonograf...

WYKONAWCY: śpiewacy i muzycy ludowi

7. I po ścianach  muzyka z Remontu 1994-96
7. I po ścianach muzyka z Remontu 1994-96

7. "I po ścianach – muzyka z Remontu 1994-96"

Wydawca: In Crudo

Książka, w której opisano historię spotkań z wiejskimi artystami, organizowanych w studenckim Klubie Remont w Warszawie, wraz z płytą - dźwiękową kroniką tych wydarzeń.
W latach 1993-1996 na Scenie „Korzenie” występowali ludowi muzycy, kapele i zespoły śpiewacze z Ziemi Radomskiej, Opoczyńskiej, Łęczyckiej, Łowickiej, Kieleckiej, Suwalskiej, Kurpi Zielonych, Powiśla Maciejowickiego, Roztocza, Wielkopolski, Górnego Śląska. Efektem tych spotkań - koncertów i wspólnej zabawy - było odkrycie dla miasta tradycyjnej muzyki polskiej wsi, pokazanie jej bogactwa i roli, jaką pełniła i wciąż może pełnić. A była to muzyka związana z dorocznymi i rodzinnymi obrzędami, ale też użytkowa, do tańca. I co najważniejsze: muzyka poznawana w bezpośrednim kontakcie z wiejskimi artystami. Płyta zawiera wybór najciekawszych nagrań, zarejestrowanych podczas owych spotkań w Remoncie.  

WYKONAWCY: kapele i zespoły śpiewacze

8.  Kapela Byrtków z Pewli Wielkiej
8. Kapela Byrtków z Pewli Wielkiej

8. "Kapela Byrtków z Pewli Wielkiej”

Wydawca: Regionalny Ośrodek Kultury w Bielsku-Białej

Album zawiera przykłady najstarszego repertuaru, form i stylów wykonawczych, jakie zachowały się do dziś w Beskidzie Żywieckim. Są to melodie owczarskie, polne, weselne, obyrtki, hajduki, melodie do konia. Taki repertuar wykonują najwybitniejsi muzykanci Żywiecczyzny: bracia Józef, Władysław i Edward Byrtkowie z Pewli Wielkiej, kontynuatorzy rodzinnej tradycji muzykowania na skrzypcach i dudach. Ich najnowsze nagrania, dokonane przez autorów płyty w lipcu 2014 roku, są uzupełnieniem wcześniejszych (z lat 1974-1998), pochodzących z muzycznego archiwum Radia Kraków, Instytutu Sztuki PAN oraz Archiwum Polskiego Radia.
Na płycie zamieszczono także nagrania ojca braci - Karola Byrtka (skrzypce) i wuja Władysława Pluty (dudy) oraz góralskich śpiewaczek i śpiewaków z Pewli Wielkiej: Anieli Piechy, Eleonory Gabryś, Anny Dybczak, Anny Dunat, Krystyny Byrtek i Franciszka Karcza. Jest to zatem możliwie pełny obraz tradycyjnego muzykowania w Beskidzie Żywieckim, dokumentowany na przestrzeni kilkudziesięciu lat.

WYKONAWCY: Kapela Byrtków, dudziarze, skrzypkowie, śpiewacy

9. Marian Bujak z Szydłowca  portret skrzypka
9. Marian Bujak z Szydłowca portret skrzypka

9. "Marian Bujak z Szydłowca – portret skrzypka"

Wydawca: In Crudo

Kolejna, 16. już płyta wydawnictwa In Crudo, wraz z książką, przedstawia portret wybitnego radomskiego skrzypka Mariana Bujaka (1920-2005). Zamieszczone na płycie nagrania, dokonane w latach 1996-2000, przedstawiają bogactwo form tradycyjnej muzyki tanecznej ziemi radomskiej (poza dominującymi mazurami – nieliczne oberki i polki oraz takie tańce, jak polka-walec, polka-mazur mietlorz i foter).
Wiele z tych tańców Marian Bujak przejął od dziadka Karola Piasty (1865-1945), swego mistrza, z którym od 10. roku życia grywał na weselach i zabawach. Niektóre z utworów poprzedzone są krótkimi komentarzami muzyka, a całość stanowi wspaniały muzyczny portret artysty.

WYKONAWCY: Marian Bujak i inni muzykanci

10. Na Jurgowie wesoło
10. Na Jurgowie wesoło

10. "Na Jurgowie wesoło…"

Wydawca: zespół regionalny "Podhale – grupa spiska z Jurgowa"

Płyta zawiera nagrania tradycyjnej muzyki okolic Jurgowa na Spiszu. Popularne tam melodie i śpiewy, nawiązujące do dawnej kultury pasterskiej, pieśni zalotne, miłosne, obyczajowe, także charakterystyczne dla tego pogranicznego obszaru tańce (z wyraźnymi wpływami muzyki słowackiej i węgierskiej) wykonuje kapela zespołu regionalnego „Podhale – grupa spiska z Jurgowa”, założonego w 1953 roku i działającego do dziś. Prymistą kapeli jest utalentowany skrzypek Tomasz Wojtas.

WYKONAWCA: kapela zespołu regionalnego "Podhale – grupa spiska z Jurgowa"

11. Od wschodu słońca... Tradycje muzyczne na Dolnym Śląsku
11. Od wschodu słońca... Tradycje muzyczne na Dolnym Śląsku

11. "Od wschodu słońca... Tradycje muzyczne na Dolnym Śląsku"

Wydawca: Fundacja Ważka

Płyta powstała w ramach projektu "Prze-twórcy ludowi", realizowanego w 2014 przez członków Fundacji Ważka. Celem projektu była dokumentacja archaicznych pieśni i tańców czterech grup osadniczych, osiadłych po II wojnie światowej na Dolnym Śląsku: polskich reemigrantów z Bośni, przesiedleńców z Kresów Wschodnich, Łemków i Górali Czadeckich. Nagrania dokonane zostały podczas badań terenowych prowadzonych w powiatach: bolesławieckim, legnickim, lubińskim, lwóweckim, oleśnickim i polkowickim.

Wykonawcami są w większości śpiewacy urodzeni w latach 20. i 30. minionego wieku, pamiętający dawny, tradycyjny repertuar swoich rodzinnych stron: pieśni związane z obrzędami dorocznymi (kolędy, pastorałki, pieśni wielkopostne, wiosenne), pieśni weselne, rekruckie, wojenkowe, dziadowskie, liryczne, ballady, wykonywane przez śpiewaczki i śpiewaków oraz zespoły ludowe działające na Dolnym Śląsku.

WYKONAWCY: artyści ludowi

12. Polskie zwyczaje rodzinne
12. Polskie zwyczaje rodzinne

12. "Polskie zwyczaje rodzinne"

Wydawca: Dom Wydawniczy "Księży Młyn"

"Polskie zwyczaje rodzinne" to tytuł kolejnej książki Aldony Jadwigi Plucińskiej. Publikacja jest kontynuacją wcześniejszej pracy "Polskie świętowanie. Adwent. Gody. Zapusty".
Do książki dołączono dwie płyty, zawierające  nagrania pochodzące z Archiwum Muzycznego Folkloru Religijnego Instytutu Muzykologii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Są to pieśni wykonywane podczas zwyczajów i obrzędów towarzyszących różnym etapom życia człowieka – od narodzin do śmierci.
Na pierwszej płycie zamieszczono pieśni śpiewane przy usypianiu dziecka, Pierwszej Komunii Świętej, podczas ślubu i obrzędu weselnego, a także pieśni towarzyszące spotkaniom rodzinnym i sąsiedzkim. Druga płyta zawiera pieśni wykonywane przy zmarłym i podczas pogrzebu. Wykonawcy – wiejscy śpiewacy – pochodzą z różnych regionów Polski. Nagrania realizowane były w latach 70. XX wieku.

WYKONAWCY: ludowi śpiewacy 

13. Skrzypce po sieradzku
13. Skrzypce po sieradzku

13. "Skrzypce po sieradzku"

Wydawca: Acte Prealable

Płyta powstała w ramach projektu „Korzenie muzyki z sieradzkiego”. Zawiera 49 utworów, wśród nich popularne w tym regionie owijoki, chodzone, oberki, polki przejęte od mistrzów – wybitnych skrzypków sieradzkich: Tadeusza Kraty, Józefa Janczaka, Stanisława Ciołka, Józefa Piechoty, Stanisława Pryka, Józefa Tomczaka.
Ich repertuar wykonuje Kapela Marty Cichej w tradycyjnym, trzyosobowym składzie: skrzypce, basy, bębenek z brzękadłami (tzw. „ciachotek”). Są też solowe nagrania skrzypaczki i utwory grane w duetach (skrzypce, basy; skrzypce, bębenek). Młodzi muzycy starannie odtwarzają styl gry dawnych sieradzkich kapel, stając się kontynuatorami ginącej tradycji tego regionu.

WYKONAWCA: Kapela Marty Cichej   

14. Świętokrzyskie tańcowanie
14. Świętokrzyskie tańcowanie

14. "Świętokrzyskie tańcowanie"

Wydawca: Fundacja Korzenie

Utwory zamieszczone na płycie (instrumentalne i wokalno-instrumentalne) nawiązują do muzycznych tradycji rejonu Gór Świętokrzyskich. Wykonywane są przez mieszkańców tych okolic, młodych muzyków (w części profesjonalnych) tworzących Kapelę Ciekoty.
Jej grę cechuje połączenie typowych praktyk wykonawczych (styl śpiewu, teksty pieśni)              z własną aranżacją tradycyjnych melodii tanecznych. W repertuarze kapeli są też – odtworzone po latach nieobecności – tańce: pasterski i żydowski.

WYKONAWCA: Kapela Ciekoty

15. Tam na hori czereszeńka. Nagrania z badań terenowych profesora  Romana Reinfussa
15. Tam na hori czereszeńka. Nagrania z badań terenowych profesora Romana Reinfussa

15. "Tam na hori czereszeńka. Nagrania z badań terenowych profesora Romana Reinfussa"

Wydawca: Wydawnictwo Stara Droga

Nagrania zamieszczone na płycie pochodzą z archiwum Stowarzyszenia Twórców Ludowych w Lublinie. Zarejestrowane zostały w latach 60. XX wieku, podczas badań terenowych prowadzonych w Beskidzie Niskim przez prof. Romana Reifussa (1910-1998).
Badania obejmowały obszar od zachodnich krańców (Wojkowa, Dubne), aż po wschodnie granice Łemkowszczyzny (Turzańsk). Wykonawcami byli śpiewacy urodzeni w końcu XIX i na początku XX wieku. Na płytę wybrano 66 nagrań: pieśni prezentujących cały rok obrzędowy, cykl obrzędów rodzinnych, pieśni pasterskie, sobótkowe, powszechne. Cennym dodatkiem są krótkie wypowiedzi wykonawców (m.in. o upiorach, weczyrkach, weselu), zarejestrowane w języku łemkowskim.                                                        

WYKONAWCY: śpiewacy - Łemkowie z Beskidu Niskiego

16. Tyndyryndy  do tańca
16. Tyndyryndy do tańca

16. "Tyndyryndy – do tańca!"

Wydawca: In Crudo – Fundacja Numinosum

Materiał muzyczny zamieszczony na płycie jest wyborem najciekawszych nagrań z obszernej dokumentacji dźwiękowej klubu „Tyndyryndy”, działającego przy Ogólnopolskim Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym.

Nagrania zrealizowano w latach 2012-2013. Są to zapisy muzykowania mistrzów – wiejskich muzyków najstarszej generacji (m.in. Tadeusza Kubiaka, Piotra Gacy), a także ich uczniów, pochodzących zarówno ze wsi, jak i z miast, z różnych regionów Polski. Są też nagrania uznanych, nagradzanych na konkursach zespołów, takich jak Gęsty Kożuch Kurzu, Poszukiwacze Zaginionego Rulonu, Kapela Niwińskich czy Janusz Prusinowski Trio.
Dobór nagrań pokazuje bogactwo, różnorodność form muzyki  tanecznej: od najbardziej archaicznych, poprzez staranną rekonstrukcję, aż po współczesne interpretacje muzyki tradycyjnej.

WYKONAWCY: artyści klubu festiwalowego "Tyndyryndy” na Festiwalu Kapel Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym

17. Wschód bliski  pieśni z Przemyskiego
17. Wschód bliski pieśni z Przemyskiego

17. "Wschód bliski – pieśni z Przemyskiego"

Wydawca: Stowarzyszenie "Muzyka Dawna w Jarosławiu"

Płyta powstała w ramach projektu "Przemyskie 2014". Zawiera tradycyjne pieśni zarejestrowane (w większości w 2014 r.) podczas badań terenowych, w domach wiejskich śpiewaków, a także pieśni wykonywane przez kontynuatorów tradycji - uczestników festiwalu "Pieśń naszych korzeni": Bractwo Różanego Wianka z Jarosławia, Grupę Rekonstrukcyjną "Kresy" z Przeworska, Zespół Muzyki Dawnej i Tradycyjnej "Vox Angeli" z Rzeszowa.

Zamieszczone na płycie nagrania obejmują różne gatunki pieśni (kolędy, pieśni pogrzebowe, miłosne, weselne, żniwne, ballady) polsko-ukraińskiego pogranicza, okolic Przemyśla. Warstwę wokalną uzupełnia muzyka instrumentalna i taneczna w wykonaniu nieżyjących już wiejskich muzykantów: skrzypka Władysława Piroga i bębnisty Wojciecha Pilcha z miejscowości Słonne nad Sanem. Te nagrania zrealizował w roku 1970 Antoni Pilch.

Płytę kończy improwizacja na temat wariantu pieśni pogrzebowej "Żegnam cię, mój  świecie wesoły", grana na organach przez Marcela Peresa.

WYKONAWCY: wiejscy artyści i kontynuatorzy tradycji

Skład jury Fonogramu Źródeł

Anna Szewczuk-Czech (Polskie Radio, Program 2)
Anna Szotkowska (Polskie Radio, Program 2)
dr Weronika Grozdew-Kołacińska (Instytut Sztuki PAN)
prof. Piotr Dahlig (Instytut Muzykologii UW)
Piotr Kędziorek (Polskie Radio, Program 2




Fonogram Źródeł 2014 - regulamin konkursu

KONTAKT

Festiwal Folkowy Polskiego Radia NOWA TRADYCJA

Program 2, Radiowe Centrum Kultury Ludowej
al. Niepodległości 77/85, 00-977 Warszawa

telefon: 22 64 55 301
nowatradycja2@polskieradio.pl