- 7 kwietnia 2024 roku to data wyborów samorządowych w Polsce.
- Idąc do urn wybieramy władze, które decydują o najbliższej nam okolicy, codziennych sprawach.
- Samorząd to instytucja najbliższa obywatelowi.
- Wybory samorządowe to kilka głosowań: wybieramy wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, ale także radę gminy, radę miasta. Głosujemy też na rady powiatów i na kandydatów do sejmików wojewódzkich.
- To władze samorządowe wpływają na nasze codzienne życia, na te rzeczy, które widzimy wychodząc z domu - mówi Michał Mazur, koordynator Latarnika Wyborczego w Centrum Edukacji Obywatelskiej. - Wagę tych wyborów podkreśla też nasza konstytucja, która mówi, że samorząd terytorialny wykonuje działania publiczne niezastrzeżone przez konstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych.
Michał Mazur wyjaśnia, że oznacza to, że mamy tu do czynienia z zasadą pomocniczości. Samorządy - najmniejsze jednostki tej władzy to gminy - są pierwszą linią władzy. - Dopiero, gdy samorząd nie może czegoś wykonać, ze względu na to, że jest to zbyt skomplikowane albo potrzebuje systemowego rozwiązania lub większego budżetu - to wtedy te zadania jakby "wyjmujemy" i przekazujemy na wyższe szczeble - do powiatów, województw i w końcu, potencjalnie, do władzy centralnej - wyjaśnia ekspert. - To właśnie samorząd jest tą instytucją, która jest najbliższa obywatelowi. My tę władzę też tworzyw.
Samorząd to jest ta wspólnota i ta społeczność, która istnieje w naszej okolicy.
Kompetencje samorządów
Gdy mówimy o kompetencjach samorządów to sprawa jest nieco skomplikowana. Na różnych szczeblach kompetencje gmin, powiatów i województw zazębiają się. Zadania powierzone samorządom możemy podzielić na:
- Własne to takie kompetencje, które samorząd wykonuje samodzielnie, są one tylko w jego gestii i realizowane są z własnego budżetu - wyjaśnia rozmówca Czwórki. - To np.:
- lokalna infrastruktura,
- budowanie gminnych dróg,
- dbanie o wodociągi,
- zarzadzanie polityką komunalną - wywozem śmieci,
- polityka kulturalna - domy kultury, koncerty, festyny,
- edukacja.
- W edukacji samorządy mają sporo do powiedzenia. Gminy dbają o szkoły podstawowe i przedszkola na swoim terenie, powiaty o licea i inne szkoły średnie, szkoły wyższe pozostają w kompetencji władz wojewódzkich - wymienia Michał Mazur. - Podobnie jest w strefie kultury - mały dom kultury podlega gminie, ale już większe muzeum to działania wojewódzkie.
Czytaj także:
Kogo wybieramy w tych wyborach?
7 kwietnia czeka nas kilka głosowań. Wybierzemy wójtów, burmistrzów czy prezydentów miast, ale nie tylko.
- Na wójta zagłosujemy w gminach wiejskich, na burmistrza w gminach wiejsko-miejskich lub w mniejszych miasteczkach, na prezydenta zaś w większych miastach - wyjaśnia specjalista. - Wójt, burmistrz czy prezydent miasta to jednoosobowy organ wykonawczy, który współpracuje na poziomie gminnym z organem kolegialnym, uchwałodawczym, stanowiącym i kontrolnym - tym organem jest rada gminy. Ją również wybieramy w nadchodzących wyborach przez głosowanie.
Głosujemy też na rady powiatów i do sejmików wojewódzkich. - W większych miastach, miastach na prawach powiatu, wybory do rady gminy i do rady powiatu są połączone w jedno - mówi Michał Mazur. - By skomplikować sytuację, możemy dodatkowo mieć wybory do rad osiedli czy rad dzielnic np. w Warszawie, ale nie dzieje się to w każdym mieście. Wybory dzielnicowe nie muszą być powiązane z samorządowymi.
Dwie tury wybór
Pierwsza tura wyborów samorządowych odbędzie się 7 kwietnia. Druga zaplanowana jest na 21 kwietnia, ale ona dotyczy tylko wyborów na wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Pozostałe wybory rozstrzygają się w pierwszej turze.
- Do drugiej tury dochodzi wtedy, gdy żaden z kandydatów nie otrzyma ponad 50 procent głosów w pierwsze turze - wyjaśnia ekspert. - W drugiej turze spotyka się tylko dwóch kandydatów z najwyższym wynikiem wyborczym. To nie musi się zdarzyć w każdej gminie. Pierwsza tura może rozstrzygnąć te wybory.
Ciekawostką jest sytuacja, gdy w drugiej turze głosujemy "przeciwko" - taką możliwość mamy, gdy jeden z kandydatów drugiej tury zrezygnuje z kandydowania. Wtedy wyborcy mogą głosować "za" kandydatem na liście, albo "przeciwko" niemu. - Jeśli głosów na "nie" będzie więcej niż popierających kandydata to wtedy wójta, burmistrza czy prezydenta miasta wyznacza rada gminy lub rada miasta.
***
Tytuł audycji: "Czwórka do piątej"
Prowadzi: Weronika Puszkar
Data emisji: 04.03.2024
Godzina emisji: 15.41
pj
