"Ojczysty - dodaj do ulubionych". Posiłek, czyli dawniej wzmocnienie

W cyklu "Ojczysty - dodaj do ulubionych" zdradzamy tajemnice języka polskiego. Tym razem odkrywaliśmy pochodzenie słowa "posiłek".

Czym jest posiłek wie każdy. Czy jednak pamiętamy o pierwotnym znaczeniu tego słowa?

Foto: Lomb/Shutterstock

• W ramach kampanii "Ojczysty - dodaj do ulubionych" tym razem sprawdzamy, czym dokładnie jest "posiłek".
• Pierwotnie o posiłku nie mówiliśmy w odniesieniu do pokarmu.
• Niewykluczone, że obecne znaczenie "posiłku" jest efektem żartów.

W ramach kampanii "Ojczysty - dodaj do ulubionych" poznajemy ciekawostki językowe. Tym razem Martyna Matwiejuk sprawdziła, czym dawniej był posiłek. Bo okazuje się, że oryginalnie nie było to "pożywienie jedzone dla zaspokojenia głodu", tak jak obecnie.

Wszystkie formy wzmocnienia

Pierwsze notowania tekstowe słowa "posiłek" wskazują na to, że wyraz ten był używany w znaczeniu "to, co stanowi wzmocnienie, posilenie czegoś". W Biblii Wujka znajdziemy np. "oliwę na posiłek ognia". Posiłkiem mogły być pieniądze albo zwykła ludzka pomoc, udzielona bliźniemu. Nazywano w ten sposób również oddział, pozostawiony w odwodzie, mający stanowić wsparcie walczących w pierwszej linii – stąd wyrażenie "w posiłku", czyli "w odwrocie". To znaczenie utrzymało się bardzo długo, by dopiero w II połowie XX w. zaniknąć zupełnie w formach liczby pojedynczej rzeczownika "posiłek" i przejść na wyłączność form liczby mnogiej.

Od wojska do żartu

Znaczenie, będące dziś jedynym znaczeniem słowa posiłek (w obu liczbach) "jadło i napoje; to, co posila organizm", powstało najpewniej jako żart językowy – takie śmieszne użycie słowa posiłek, które w pierwszych poświadczeniach tekstowych obowiązkowo pojawia się w odpowiednim kontekście, z dookreśleniem i uściśleniem, żeby mogło być właściwie odczytane: "więcej dbano o napój w czarze niż o posiłek na misie" – pisał Lelewel.

Posłuchaj

02:15 CZWORKA (mp3) 2024_08_25-08-27-39.mp3 "Ojczysty - dodaj do ulubionych". Posiłek, czyli dawniej wzmocnienie (Żabie lato/Czwórka)

 

Audycja powstała we współpracy z Narodowym Centrum Kultury.

___

Kampania społeczno-edukacyjna "Ojczysty - dodaj do ulubionych" ma na celu propagowanie dbałości o poprawność polszczyzny oraz kształtowanie świadomości językowej Polaków. Dziennikarze Czwórki angażują się w projekt, prezentując w formie dźwiękowej ciekawostki językowe.

O pochodzeniu wyrażeń z życia codziennego opowiada Martyna Matwiejuk. 

POSŁUCHAJ POPRZEDNICH ODCINKÓW <<<

 

Organizatorem akcji "Ojczysty - dodaj do ulubionych" jest Narodowe Centrum Kultury. Kampania trwa nieprzerwanie od 20 lutego 2012 roku, dnia poprzedzającego Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego. "Ojczysty - dodaj do ulubionych" to najpopularniejszy kanał prowadzony przez centralne instytucje kultury poświęcony poprawnej polszczyźnie.

***

mat. pras./qch