"Barroco" z portugalskiego oznacza perłę o nieregularnym kształcie i właśnie taki jest barok - perlisty i nieregularny. W języku włoskim zaś "barroco" oznacza dziwność i nietypowość, które też są doskonałymi określeniami tej epoki w historii sztuki.
Architektura
- Główna zasada baroku była taka, żeby tworzyć sztukę niepowtarzalną, całkowicie niezwiązaną z tym, co prezentowały poprzednie epoki - opowiada reporter Czwórki. - Architektura baroku była różna. Nawet budowle na tym samym planie nie były do siebie podobne. Każda była unikatowa, a łączyły je: przesada, przepych i brak logiki.
Cechy budowli barokowych:
- wolność
- dynamizm
- malarskość
- bogactwo
- Barokowa wolność była totalnym sprzeciwieniem się wolności renesansowej. W renesansie sztuka i architektura były bardzo klasyczne, w baroku znane od wieków elementy architektoniczne były stosowane inaczej: jeśli były porządki, to kolosalne, jeśli słupy, to zwielokrotnione, kolumny - pokręcone, szczyty - powyginane lub poprzerywane - wymienia Szymon Jaworski.
Typowymi budowlami tej epoki są kościoły i pałace. - Ich konstrukcja polegała na nakładaniu się na siebie kolejnych pięter. Były traktowane jako jednolite bryły, które należało wymodelować. Zerwano z jasnymi założeniami sztuki renesansu - opisuje reporter. - W baroku renesansową harmonię zastąpiono elementami strojnymi, złożonymi, bogato zdobionymi, z mnóstwem złota - dodaje.
14:03 czwórka stacja kultura 21.04.2022.mp3 Szymon Jaworski opowiada o baroku w sztuce (Stacja Kultura/Czwórka)
Budynki chętnie stawiano na planie elipsy czy owalu, fasady były faliste lub łamane. To, co w architekturze było logiczne, zastąpiono efektem "wow". Chętnie stosowano efekty świetlne, teatralność, dynamizm. Dekorowano budowle rzeźbami, kryto nimi niemal każdą krawędź czy spojenie.
Na egzaminie z historii sztuki pojawia się zadanie, w którym trzeba rozpoznać obiekt przedstawiony na zdjęciu. Szymon Jaworski podkreśla, że warto poznać przykłady budowli barokowych, jak wnętrze bazyliki św. Jana na Lateranie, kościół San Giuseppe w Mediolanie, Wersal, katedrę w Santiago de Compostela, Bazylikę św. Piotra w Rzymie czy najsłynniejszą barokową budowlę - kościół Il Gesu. - To właśnie plan świątyni Il Gesu stał się wzorem dla licznych kościołów doby baroku na całym świecie. W Polsce nawiązuje do niego kościół św. apostołów Piotra i Pawła w Krakowie - podpowiada reporter.
Rzeźba i malarstwo
Barok zaistniał w każdej dziedzinie sztuki, nie tylko w architekturze. Świetnym przykładem barokowej rzeźby jest "Ekstaza św. Teresy" Giovaniego Lorenza Berniniego.
Malarstwo doby baroku to sztuka bardzo rozległa, mająca sprawiać wrażenie, że wnętrze się nigdy nie kończy. Było iluzjonistyczne, monumentalne, teatralne i pełne ruchu. Często zacierały się granice między malarstwem a architekturą.
Malarze chętnie sięgali po światłocień, skróty perspektywiczne, mocno nasycone barwy, odcienie barw ziemi, czerwienie, kontrasty.
Tematyka dzieł malarskich była zróżnicowane - pojawiały się wydarzenia z życia świętych, władców, herosów, postaci mitycznych i mitologicznych. Nie brakowało scen zbiorowych, erotycznych. - Sceny zmysłowe bardzo często były opatrywane tytułami biblijnymi i mitologicznymi - dodaje Szymon Jaworski. - Ale ważnym tematem była też śmierć, motyw vanitas (marność) mówiący o przemijaniu, nietrwałości - podkreśla.
Mistrzami malarstwa barokowego są Caravaggio, artysta niedoceniony za życia, który wytyczył nową drogę dla malarstwa, Peter Paul Rubens, mistrz kobiecych kształtów, van Dyck oraz Rembrandt, który do malarstwa wprowadził autoportret, czy Diego Velázquez.
***
Tytuł audycji: Stacja Kultura
Prowadzi: Kasia Dydo
Gość: Szymon Jaworski
Data emisji: 21.04.2022
Godzina emisji: 11.14
pj
