"Strzelaliśmy do wroga z brylantów" - artyści w Powstaniu Warszawskim

Ostatnia aktualizacja: 01.08.2023 18:42
- Powstanie Warszawskie było tak olbrzymim doświadczeniem egzystencjalnym, historycznym, pokoleniowym, że nie obeszło bokiem żadnego artysty, żadnego człowieka kultury, który wtedy - w sierpniu 1944 roku - znalazł się na terenie Warszawy - mówi historyk Łukasz Przybyłek.
Warszawski mural z wizerunkiem Krzysztofa Kamila Baczyńskiego
Warszawski mural z wizerunkiem Krzysztofa Kamila BaczyńskiegoFoto: Paradox Media/Narodowe Centrum Kultury
  • W tym roku obchodzimy 79. rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego. 
  • Wśród żołnierzy i cywilów w walczącej Warszawie było także wielu artystów. 
  • Mimo działań wojennych, w ciągu tych 63 dni odbyło się wiele patriotycznych występów i koncertów.  

1 sierpnia, w rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego oddajemy hołd powstańcom i wracamy myślami do wydarzeń sprzed 79 lat.

Jacy artyści brali udział w Powstaniu Warszawskim?

79 lat temu wybuchło Powstanie Warszawskie. Wśród walczących i cywilów znajdowali się artyści na różnym etapie życia i kariery. Byli to muzycy, kompozytorzy, aktorzy, tacy jak Mieczysław Fogg, Jeremi Przybora, Alina Janowska, Andrzej Łapicki, Irena Kwiatkowska, Danuta Szaflarska czy Władysław Szpilman.

W walczącej Warszawie byli także literaci, poeci i pisarze, między innymi Jan Brzechwa, Kornel Makuszyński i Maria Rodziewiczówna. - Warto powiedzieć o tych, którzy jako młodzi ludzie doświadczali Powstania Warszawskiego, a następnie doświadczenie tych 63 dni stało się dla nich materiałem twórczym. Czymś, do czego później wrócili i zostawili jako pamiątki i świadectwo w literaturze - mówi historyk. - Myślę tutaj m.in. o genialnej poetce Annie Świrszczyńskiej, a także o Mironie Białoszewskim i jego "Pamiętniku z Powstania Warszawskiego".


"Jak kamienie przez Boga rzucane na szaniec" 

Artyści w różny sposób uczestniczyli w Powstaniu Warszawskim, wielu z nich walczyło z bronią w ręku i poległo w walkach. Do nich należeli m.in. młodzi poeci pokolenia Kolumbów: Kamil Krzysztof Baczyński i Tadeusz Gajcy.

- Baczyński zginął 4. sierpnia w pałacu Blanka, Gajcy zginął parę dni później. To są poeci, którzy zaczynali, pisali i tworzyli już przed wojną, ale wybuch ich talentu nastąpił podczas okupacji - tłumaczy rozmówca Weroniki Puszkar. - Jedno z najsłynniejszych zdań odnoszących się do tego, ilu wybitnych twórców zginęło podczas okupacji, a przede wszystkim podczas Powstania Warszawskiego, wypowiedział prof. Stanisław Pigoń: "Cóż, należymy do narodu, którego losem jest strzelać do wroga z brylantów".


Powstanie Warszawskie >>> serwis specjalny Polskiego Radia

Artystyczna powstańcza Warszawa

Przez lata okupacji Niemcy tłumili polską kulturę. Zamykano teatry, nie kręcono polskich filmów, nie można było grać Chopina i utworów polskich kompozytorów, nie wydawano polskich książek - niszczono polską inteligencję. Jednak artyści prawie od samego początku okupacji byli wciągnięci przez Polskie Państwo Podziemne w działania, zwłaszcza w dużych miastach, takich jak Warszawa.

- To były różnego rodzaju koła, wydawano biuletyny, podziemne wydawnictwa, zbierano prawa autorskie - opowiada Łukasz Przybyłek. - Tłumiona przez okupanta polska sztuka wybuchła w powstańczej Warszawie. Powstało wiele wierszy i piosenek zagrzewających do walki, organizowano występy z udziałem aktorów, śpiewaków i kompozytorów. Wydawano także prasę powstańczą, prężnie działała radiostacja Armii Krajowej "Błyskawica", a jednym ze spikerów powstańczych audycji był Jeremi Przybora.


Posłuchaj
08:29 Czwórka/Stacja Kultura - Artyści w Powstaniu Warszawskim 01.08.2023.mp3 O artystach w powstańczej Warszawie opowiada historyk Łukasz Przybyłek (Stacja Kultura/Czwórka)

 


***

Tytuł audycji: Stacja Kultura

Prowadzi: Adam Smolarek

Materiał: Weronika Puszkar

Data emisji: 01.08.2023

Godzina emisji: 11:15

aw


Czytaj także

Papier, trumna, magnetofon. Pisarze o powstaniu warszawskim

Ostatnia aktualizacja: 01.08.2024 05:45
Poezje i prozy na temat powstania warszawskiego zaczęły powstawać jeszcze w czasie walk w okupowanej stolicy, potem w obozach jenieckich, wreszcie w wyzwolonej Polsce i w cieniu komunistycznej cenzury. Autorzy utrwalali swoje dzieła na tym, co mieli pod ręką.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Krzysztof Kamil Baczyński - serce rozdarte między matką a ukochaną

Ostatnia aktualizacja: 27.07.2022 11:01
- Konflikt między matką Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, Stefanią, a żoną, Basią, musiał być bardzo gorący. Zresztą o tym pisało już wielu biografów, ja nie odkrywam żadnej tajemnicy - mówiła w "Poranku Dwójki" Katarzyna Zyskowska, autorka zbeletryzowanej biografii "Szklane ptaki. Opowieść o miłościach Krzysztofa Kamila Baczyńskiego".
rozwiń zwiń