- Okładka to stały element książki, jednak dopiero w ostatnich latach nabrała większego znaczenia.
- Zwykle decyzję o wyborze okładki podejmuje wydawca wspólnie z autorem.
- Okładka często splata się z treścią książki.
- W pracowniach okładek książek pracują wspaniali artyści.
Pisarze piszą książki, jednak by wydać takie dzieło potrzebna jest jeszcze praca wielu osób: wydawcy, redaktora, korektora, grafika. W przypadku okładek najczęściej wydawca osobiście lub wspólnie z autorem dobiera grafika, ilustratora do jej stworzenia. Zdarza się też, że to grafik wspólnie z autorem tworzą okładkę i ilustracje do książek. - Tak bywa najczęściej przy książkach dla dzieci, albo przy projektach, gdzie okładka i ilustracja odgrywają większą rolę niż tylko ilustracyjną, a są pewnym elementem, który do treści dodaje coś nowego. Takich książek jest coraz więcej - mówi Katarzyna Buszkowska, dziennikarka, autorka bloga literackiego. - Okładka staje się pewnym drugim dnem opowieści, albo metaopowieścią i z tego jest złożona książka - z pracy grafika lub graficzki jak i z pracy autora lub autorki.
Literatura i grafika
Autor książki jest pisarzem, często nie ma zdolności do tworzenia okładki. On zajmuje się narracją, opowieścią, tekstem. W rękach wydawcy pozostaje dobór papieru, formatu książki i projektu okładki.
Katarzyna Buszkowska zwraca uwagę, że zdarzają się przypadki odwrotne: ilustrator ma pomysł na książkę, który jest zarówno tekstem pisanym jak i elementem graficznym. Wtedy występuje on w podwójnej roli.
08:38 czwórka stacja kultura 14.11.2023 okładka 11.17.mp3 O okładkach książek i ich znaczeniu opowiada Katarzyna Buszkowska (Stacja Kultura/Czwórka)
W przypadku reportaży zdarza się, że autor opowieści mocno wpływa na okładkę, sugeruje dobór zdjęcia miejsca, o którym pisze, ludzi, z którymi rozmawiał. Podpowiada, co jego zdaniem może uatrakcyjnić okładkę.
Oceń książkę po okładce
Dziś śmiało możemy powiedzieć, że skończyły się czasy, gdy okładka nie miała znaczenia. Hasło "nie oceniaj książki po okładce", w swoim dosłownym znaczeniu, nieco się zdezaktualizowało. - Wyspecjalizowała się grupa grafików, studentów ASP, którzy mają swoje osobne pracownie projektowania książek, te okładki nierzadko przyjmują formę plakatów - opowiada rozmówczyni Weroniki Puszkar. - Nie wyobrażam sobie, że grafik tworzy okładkę nie znając treści książki. Tak pracują studenci u profesora Buszewicza na warszawskiej ASP czy pracowali u profesora Stannego. Okładka powinna dodawać nam coś do treści, być inspiracją, metaforą.
Najlepsze okładki
Na okładkach biografii najczęściej spotykamy się ze zdjęciem osoby, o której jest dana opowieść. Jednak zdarzają się też wyjątki.
- Jedną z okładek, która wygrała w rankingu "New York Times" konkurs na najlepszą okładkę książek wydanych w danym roku była okładka biografii Putina, na której nie było jego zdjęcia tylko duży czerwony kwadrat. Bardzo symbolicznie nawiązano do wielu elementów: zbrodni, przemocy, krwi - opowiada dziennikarka. - W świecie literatury wyróżniają się też okładki książek dla dzieci, nie są wprost ilustracyjne, bardzo zmieniły się na przestrzeni ostatnich lat.
Czytelnicy coraz częściej zwracają uwagę na świat materialny, który towarzyszy narracji pisarza. Patrzą na okładkę, zakładki, nawet papier i format wydania.
- Myślę, że dziś każdy ma swoje ulubione okładki - mówi Katarzyna Buszkowska. - Dla mnie to okładki książek paryskiej Kultury. Kojarzą mi się z okresem, kiedy pewnych książek nie można było dostać, były wydawane za granicą i dopiero później trafiały do Polski. To była zawsze ogromna gratka mieć tę książkę. Mam ulubione okładki książek dla dzieci i młodzieży, ulubionych ilustratorów. Lubię podglądać okładki z pracowni profesora Buszewicza, z niej wywodzą się m.in. państwo Mizielińscy, którzy stworzyli słynne "Mapy". Z dużą uwagę przyglądam się okładkom nowych, niszowych wydawnictw: Nisza, Filtry. Oni świetnie wybierają, dbają o to, by każda ich propozycja miała wysmakowaną okładkę.
Katarzyna Buszkowska wierzy, że już niedługo na okładce zobaczymy nazwiska ilustratorów okładek, tuż obok nazwiska pisarza i tłumacza i będzie się to działo, nie tylko w przypadku książek ilustrowanych.
***
Tytuł audycji: Stacja Kultura
Prowadzi: Kasia Dydo
Materiał: Weronika Puszkar
Data emisji: 14.11.2023
Godzina emisji: 11.14
pj/mg
