"Czarna sukienka" - powstanki zrywu styczniowego 1863 roku

Ostatnia aktualizacja: 10.01.2024 16:10
Ekspozycja "Czarna sukienka. Patriotki w walce o wolność" w Muzeum Pana Tadeusza we Wrocławiu opowiada o powstaniu styczniowym. Tym razem to kobieca perspektywa. 
Artur Grottger, Rok 1863 - Pożegnanie, 1866, Muzeum Narodowe w Krakowie
Artur Grottger, Rok 1863 - Pożegnanie, 1866, Muzeum Narodowe w KrakowieFoto: Domena publiczna/CC0
  • 22 stycznia 1863 roku wybuchło powstanie styczniowe. 
  • Z okazji jego rocznicy w Muzeum Pana Tadeusza stworzono ekspozycję "Czarna sukienka. Patriotki w walce o wolność". 
  • Wystawa podzielona jest na dwie części. Pierwsza poświęcona jest kobietom powstania styczniowego, druga opozycjonistom z Solidarności. 
  • Na ekspozycji zobaczymy czarną sukienkę, zbiory biżuterii patriotycznej i żałobnej, ale też swetry stworzone w latach 80. w internowaniu. 

W 2023 roku obchodziliśmy 160. rocznicę wybuchu postania styczniowego. Z tej okazji w Muzeum Pana Tadeusza w Poznaniu powstała ekspozycja "Czarna sukienka. Patriotki w walce o wolność". Ta wystawa poświęcona jest roli kobiet w największym zrywie narodowym XIX wieku - powstaniu styczniowym, a jej druga część odnosi się do czasów nam bliższych - rewolucyjnych zrywów kobiet okresu "Solidarności" w Polsce. Wystawa przypomina o znaczącym zaangażowaniu Polek - tytułowych patriotek, które masowo i z zapałem walczyły o wolność.

- Chciałyśmy pokazać powstanie styczniowe z punktu widzenia kobiet, a nie mężczyzn, bo ich perspektywa bywa dość często prezentowana - mówi Magdalena Sudoł, jednak z kuratorek ekspozycji. - Na długo przed wybuchem powstania styczniowego kobiety przygotowywały się do walki, zajmowały się logistyczną stroną powstania, organizowały zaplecze do walki zbrojnej mężczyzn, zbiórki odzieży, pieniędzy, pomagały w lazaretach, przy produkcji amunicji. W tym czasie też pisały wspomnienia. Ich rola przy powstaniu styczniowym była mocna. 

Biżuteria patriotyczna na wystawie

Kuratorki ekspozycji pragnęły pokazać powstanie styczniowe patrząc z perspektywy kobiet. Przy tym zadaniu niezwykłe cennym było spotkaniem z Wojciechem Postułą, antykwariuszem, pasjonatą historii Polski, miłośnikiem pamiątek historycznych, który posiada spory zbiór biżuterii żałobnej, patriotycznej z okresu powstania styczniowego i czasu po nim. - My pokazujemy około 60 jego obiektów. To naszyjniki, bransoletki, kolczyki - wymienia gość Kasi Dydo. - Obok tego pokazujemy np. rękopis Marii Bruchnalskiej, która w 1913 roku zaczęła nawoływać we lwowskiej prasie o pamięć o tych powstankach. Zauważyła, że za chwilę nie będziemy pamiętać o tych cichych bohaterkach. 20 lat później, w 1933 roku, ukazała się książka jej autorstwa pt. "Ciche bohaterki", w której odnajdujemy 3000 nazwisk kobiet oraz ich opisów - jaką rolę odegrały w powstaniu. 


Posłuchaj
12:44 czwórka stacja kultura 10.01.2024 sukienka 10.16.mp3 O wystawie "Czarna sukienka. Patriotki w walce o wolność" opowiada kuratorka Magdalena Sudoł (Stacja Kultura/Czwórka)

 

Powstanki styczniowe

Bruchnalska stworzyła ogromny materiał badawczy. Na wystawie "Czarna sukienka" możemy zobaczyć jej rękopis, wraz z załączonymi fotografiami, maszynopisami i rękopisami. Wśród nazwisk wymienionych w publikacji jest m.in. Henryka Pustowójtówna. - To adiutantka Mariana Langiewicza, która walczyła z bronią w ręku. Ona służyła w wojsku, brała udział w bitwach. Ma bardzo ciekawy życiorys, choć nie do końca odkryty - mówi ekspertka. - Po upadku powstania wyjechała do Paryża, gdzie zajmowała się kompozycją kwiatów. Gdy w 1870 roku wybuchła wojna francusko-pruska wzięła w niej udział jako sanitariuszka. 

Rewolucjonistki Solidarności

Druga część ekspozycji "Czarna sukienka. Patriotki w walce o wolność" odnosi się do nieco bliszych nam czasów - do rewolucyjnych zrywów kobiet okresu Solidarności. - Na tej ekspozycji chciałyśmy się skupić na modzie i elementach stroju. Ubiór niósł ze sobą treść, ubiór przemawiał - zarówno podczas powstania styczniowego, jak i w czasach Solidarności - mówi kuratorka. - Kobiety strojem wyrażały protest wobec zastanej władzy. 

W pierwszej części wystawy możemy zobaczyć rekonstrukcję czarnej sukni czasów powstania, która została wypożyczona ze zbiorów Zamku Królewskiego w Warszawie. - Ta sukienka niesie treść - to niemy protest kobiet tamtych czasów - podkreśla Magdalena Sudoł. - Chciałyśmy też pokazać ubiory z czasów Solidarności, co wcale nie było łatwe. Bez problemów zdobyłyśmy męskie koszule z czasów internowania, z kobiecymi nie było tak prosto. 

Do kuratorek zgłosiła się Anna Skrzeszewska i przekazała dwa swetry, które wykonała w czasie internowania. - Zrobiła je w więzieniu we Wrocławiu. Przyznała, że gdy zaczynała robić sweter liczyła, że gdy go ukończy zostanie wypuszczona. Cztery razy pruła gotowy sweter, by doczekać wolności - zdradza gość Czwórki. - Forma buntu, protestu na przestrzeni lat była podobna. Za pomocą stroju kobiety próbowały krzyczeć, walczyć, mówić. 


***

Tytuł audycji: Stacja Kultura

Prowadzi: Kasia Dydo

Gość: Magdalena Sudoł (kuratorka ekspozycji)

Data emisji: 10.01.2024

Godzina emisji: 10.16

pj

Czytaj także

"Niepokorne 2.0. Kobiety w opozycji lat 80." Losy działaczek na wystawie

Ostatnia aktualizacja: 08.06.2021 20:00
Duża część historii opozycji lat 80., to historia mężczyzn. Zaangażowanie kobiet podziemia w budowanie ruchów opozycyjnych przez lata pozostawało niedocenione. Wystawa "Niepokorne 2.0. Kobiety w opozycji lat 80." ma pomóc przywrócić im pamięć.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Nowa siedziba Muzeum Wojska Polskiego. Jak powstawał projekt?

Ostatnia aktualizacja: 16.08.2023 18:30
Od kilku dni dla zwiedzających udostępniona jest nowa siedziba Muzeum Wojska Polskiego. O założeniach architektonicznych i samym projekcie opowiadają Paweł Wolanin i Krystian Tomczyk z pracowni architektonicznej WXCA.
rozwiń zwiń