El Greco z plebanii, czyli gdzie szukać skarbów?

Na prawdziwy skarb sprzed kilkuset lat można natrafić wszędzie. Historyczki sztuki, Izabella Galicka i Hanna Sygietyńska-Kwoczyńska, odnalazły go w małej miejscowości Kosowo Lackie.

Fragment obrazu "Ekstaza św. Franciszka" odkrytego w 1964 r. w Kosowie Lackim.

Foto: Domena publiczna

Posłuchaj

13:53 CZWÓRKA zaklinacze czasu - El Greco 22.05.2021.mp3 O historii polskiego El Greco opowiada Katarzyna J. Kowalska (Zaklinacze czasu/Czwórka)

- Liczba zbiegów okoliczności i dramatycznych momentów, które towarzyszyły tej historii na przestrzeni kilkudziesięciu lat była tak nieprawdopodobna, że najpierw zdecydowałam się ją dogłębnie udokumentować i opisać w książce, a potem pokazać w filmie - mówi Katarzyna J. Kowalska, autorka dokumentu "Polski El Greco".

W PRL-u społeczeństwo miało co innego na głowie i nikt nie przejmował się niszczejącymi dziełami. Zdarzało się, że inwentaryzatorzy sztuki trafiali do miejsc, w których w piecach palono zabytkowymi meblami z drewna Katarzyna J. Kowalska

W 1964 roku ubiegłego wieku historyczki sztuki, Izabella Galicka i Hanna Sygietyńska-Kwoczyńska, jako inwentaryzatorki Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk objeżdżały powiat sokołowski w celu spisania wszystkich zabytków, które nie były zabytkami muzealnymi. Towarzyszył im fotograf Witalis Wolny. Trafili do Kosowa Lackiego, odwiedzili tamtejszy kościół neogotycki i kiedy już żegnali się z tamtejszym proboszczem, przez uchylone drzwi zauważyli obraz. Badaczki poprosiły księdza o możliwość przyjrzenia się mu z bliska i w starym płótnie rozpoznały obraz namalowany przez El Greco. - W tamtych czasach zawód konserwatora czy historyka sztuki nie był traktowany szczególnie poważnie, choć był naprawdę ciężki. Uboga baza hotelowa, noclegi na stogu siana w stodole, brak możliwości zjedzenia ciepłego posiłku i konieczność przemieszczania się na rowerach - tak wyglądała rzeczywistość moich bohaterek - opowiada gość Czwórki.

Wyświetl ten post na Instagramie.

Post udostępniony przez Mariusz (@mariusz_wawa)

Na płótnie El Greca jest św. Franciszek w ekstazie. Otrzymuje stygmaty, jest wpatrzony w światłość, w niewidzialną postać gdzieś na górze. I ma ten błysk w oku, którego nie da się skopiować Katarzyna J. Kowalska

Reakcje na odkrycie młodych badaczek były bardzo różne. - Kiedy w 1967 roku informacja o odnalezieniu obrazu "Ekstazy św. Franciszka" trafiła do mediów, do Kosowa Lackiego zaczęli zjeżdżać się dziennikarze i eksperci z całego kraju. Pojawiły się głosy, że obraz jest źle namalowany i że nie pasuje do kunsztu, którym charakteryzowała się twórczość El Greca - wyjaśnia rozmówczyni Jakuba Jamrozka. - Trzeba jednak pamiętać, że płótno było pożółkłe, trzykrotnie przemalowywane i miało zmienione kolory. Nic więc dziwnego, że profesorowie przywykli do podziwiania dzieł mistrza w muzeach, mieli wątpliwości, co do autentyczności obrazu znalezionego na plebanii. Pierwsza publiczna prezentacja obrazu El Greca miała miejsce dopiero w 2004 roku - równo czterdzieści lat po jego odkryciu.

Polski El Greco - oficjalny zwiastun / Instytut Pileckiego

***

Tytuł audycji: Zaklinacze czasu

Prowadzi: Jakub Jamrozek

Gość: Katarzyna J. Kowalska (autorka dokumentu "Polski El Greco")

Data emisji: 22.05.2021

Godzina emisji: 14.07

kul