Ryszard Kaczorowski urodził się 26 listopada 1919 roku w Białymstoku. W wieku 12 lat wstąpił do harcerstwa, które na zawsze pozostało jego wielką pasją i odegrało ogromną rolę w jego życiu.
- Ryszard Kaczorowski został wychowany, uformowany przez polskie harcerstwo jeszcze w okresie międzywojennym. Przeszedł całą harcerską drogę wychowania, która przygotowała go do odpowiedzialności, dzielności, co mu się później bardzo przydało - mówi profesor Marek Wierzbicki, historyk i politolog z Instytutu Pamięci Narodowej. - Niejednokrotnie wracał do harcerstwa, był harcerzem całe życie. Zawsze czuł się harcerzem i Polakiem - dodaje.
Harcerstwo
Gdy wybuchła II wojna światowa, Ryszard Kaczorowski był mocno zaangażowany w działalność harcerską, był instruktorem. - Zgłosił się na ochotnika i został mianowany komendantem Chorągwi Białostockiej Szarych Szeregów - to była konspiracyjna organizacja harcerska walcząca przeciwko okupantowi niemieckiemu i sowieckiemu - wyjaśnia gość Jakuba Jamrozka. - Ryszard Kaczorowski przez rok działał na tym stanowisku, był też podległy Związkowi Walki Zbrojnej, największej polskiej organizacji zbrojnej. W lipcu 1940 roku został aresztowany. Trafił do więzienia, przeszedł ciężkie śledztwo, był torturowany, nie wydał nikogo, ale został skazany na karę śmierci. Przez 100 dni czekał na wyrok w celi śmierci, nagle dowiedział się, że kara została zmieniona na 10 lat ciężkich robót w łagrach, sowieckich obozach koncentracyjnych na Syberii - dodaje.
Kołyma
Ryszard Kaczorowski został przewieziony nad rzekę Kołymę, około 10 000 km od Polski. Tam warunki były bardzo ciężkie - zimno, brak jedzenia, opieki medycznej i katorżnicza praca w tzw. dolinie śmierci - kopalni złota. - Było to najcięższe miejsce zsyłki i kaźni dla więźniów. Przez kilka miesięcy pracował w tej kopalni złota. Można powiedzieć, że uratował go wybuch wojny niemiecko-sowieckiej w 1941 roku - opowiada profesor Marek Wierzbicki. - Dzięki tym zdarzeniom rząd polski zawarł układ ze Związkiem Sowieckim - zaczęła powstawać armia polska, którą formował generał Władysław Anders. W marcu 1942 roku Ryszard Kaczorowski wstąpił do tej armii i wraz z nią przeniósł się na Bliski Wschód - dodaje.
17:36 czwórka zaklinacze czasu 27.11.2022.mp3 O życiu i misji Ryszarda Kaczorowskiego opowiada profesor Marek Wierzbicki (Czwórka/Zaklinacze czasu)
Niewątpliwie istotne tu znów było harcerskie wychowanie Kaczorowskiego. To ono ukształtowało w nim patriotyczną postawę, miłość do ojczyzny, dzielność, potrzebę wzięcia odpowiedzialności za ciężar wyzwolenia kraju. Ryszard Kaczorowski był odważny i nie poddawał się trudnościom, to pozwalało mu przetrwać w najtrudniejszych warunkach.
Gdy opuścił obóz nad Kołymą, wraz z Armią Andersa, II Korpusem Polskim brał udział w walkach o Monte Casino we Włoszech w 1944 roku.
Po wojnie
Młodzi Polacy walczący w polskich siłach zbrojnych tuż po wojnie, gdy okazało się, że Polska została zniewolona, włączona do sowieckiej strefy wpływów, w większości postanowili pozostać na emigracji, na uchodźstwie. Zdecydowali nie wracać do kraju, a na emigracji dalej upominać się o wolną Polskę.
W Wielkiej Brytanii Ryszard Kaczorowski ukończył szkołę handlu zagranicznego, wciąż działał w harcerstwie. Profesor Marek Wierzbicki podkreśla, że warunki życia Polaków w Wielkiej Brytanii wcale nie były łatwe, wsparcie rządu brytyjskiego było niewielkie. - Zdarzało się, że Kaczorowski nie korzystał z komunikacji miejskiej, chodził piechotą, by zaoszczędzić pieniądze na bułkę, bo był głodny - mówi. - Przetrwał to, zdobył wykształcenie, pracował jako księgowy. Cały czas nie przestawał działać w harcerstwie, w ZHP poza granicami kraju. Pełnił służbę instruktorską, aż do zakończenia misji emigracji politycznej. Był przewodniczącym ZHP poza granicami kraju przez ponad 20 lat. W latach 80. zaangażował się w życie polityczne na emigracji - dodaje.
Polityka
Dopiero dobiegając sześćdziesiątki, Ryszard Kaczorowski zaangażował się w działalność polityczną. Został ministrem do spraw kraju.
- Kiedy jego kolega z harcerstwa, ówczesny premier Kazimierz Sabbat został prezydentem RP na uchodźstwie, mianował Ryszarda Kaczorowskiego swoim następcą, który miał objąć to stanowisko na wypadek choroby lub śmierci Sabbata - opowiada gość Czwórki. - Stało się tak w 1988 roku. Ryszard Kaczorowski był bardzo dobrze oceniany przez swoich kolegów, ale także polskie elity na emigracji. Był odpowiedzialny, solidny, był wielkim patriotą - dodaje.
Profesor Wierzbicki zauważa, że polskie władze na emigracji były bardzo symboliczne, stanowiły kontynuację idei niepodległościowej Rzeczypospolitej, ale ich władza faktyczna była niewielka. Prezydentura Ryszarda Kaczorowskiego na uchodźstwie przypadła na czas zmian i wielkiej odpowiedzialności. W Polsce nadchodził okres zmian, przełom. - 4 czerwca 1989 roku odbyły się częściowo wolne wybory - przypomina profesor Marek Wierzbicki. - Wygrał je obóz opozycyjno-solidarnościowy. Były szansą na obalenie komunistycznej dyktatury w Polsce. Nie był to łatwy moment dla polskich władz emigracyjnych - dodaje.
Komuniści nie oddali władzy w Polsce z dnia na dzień, wciąż sterowali wojskiem i aparatem represji. Ryszard Kaczorowski musiał podjąć bardzo trudną decyzję o przekazaniu władzy. Historyczny moment był trudny i niejednoznaczny. - Ryszard Kaczorowski musiał wybrać, czy jeszcze czekać, czy uznać prezydenta Lecha Wałęsę i rząd Tadeusza Mazowieckiego - opowiada historyk. - Podjął on osobistą decyzję o poparciu Wałęsy i przekazaniu mu insygniów władzy prezydenckiej. W ten sposób zakończył polską misję emigracyjną. To był jego największy życiowy sukces - podkreśla.
Insygnia prezydenckie zostały przekazane Lechowi Wałęsie przez Ryszarda Kaczorowskiego 22 grudnia 1990 roku.
Zobacz także:
26 listopada obchodziliśmy 103. rocznicę urodzin Ryszarda Kaczorowskiego.
***
Tytuł audycji: Zaklinacze czasu
Prowadzi: Jakub Jamrozek
Gość: profesor Marek Wierzbicki (IPN)
Data emisji: 26.11.2022
Godzina emisji: 15.19
pj/kor
