W letnich miesiącach towarzyszą nam nierozłącznie. Lody to dziś łatwo dostępny przysmak. Zdarza się, że są manifestem kulturalnym. Jednak mało kto zna ich historię, która sięga już czasów starożytnych. Lodami delektowali się m.in. Aleksander Wielki, Katarzyna Medycejska, a nawet król Ludwik XIV. Skąd wziął się tak lubiany przez nas mroźny deser? Jak ewoluował na przestrzeni wieków? O tym opowie kulturoznawczyni, Magdalena Tomaszewska- Bolałek.
13:34 czwórka sztuka jedzenie 30.08.2020 lody.mp3 O historii lodów opowiada Magdalena Tomaszewska-Bolałek (Sztuka jedzenia/Czwórka)
Dziś lodowy przysmak kupimy wszędzie. Lodziarnie prześcigają się w wymyślaniu różnych smaków i dodatków do lodów. W Zakopanym serwują lody o smaku oscypka, a ziołowe lody nikogo już nie dziwią.
Filmy Quentina Tarantino ociekają krwią i dobrze smakują
Lody mają długą i ciekawą historię. Kiedyś można je było nazwać pokarmem królów, cesarzy i arystokratów. W czasach sprzed zamrażalek i lodówek mogli sobie na nie pozwolić nieliczni.
- Historia lodów sięga zamierzchłych czasów, popularność zyskiwały w krajach, gdzie temperatury były wysokie, głównie w krajach basenu Morza Śródziemnego - delektowali się nimi Egipcjanie, Persowie, starożytni Grecy, ale też mieszkańcy dalekich Indii czy Chin - mówi kulturoznawczyni Magdalena Tomaszewska-Bolałek.
Śnieg w pucharkach
Kiedyś lody nie były słodkie, chodziło o to, żeby było zimne. Takie lody były rarytasem Magdalena Tomaszewska-Bolałek
Kiedyś lody to był po prostu śnieg lub lód podawany w pucharkach. - Te produkty transportowano na dwory bardzo zamożnych ludzi, głównie królów, cesarzy - wyjaśnia gość Beaty Kwiatkowskiej. - Trzeba pamiętać, że sam transport śniegu i lodu był ogromnym przedsięwzięciem. Pobierano je w górach, o określonej porze roku. Transportowano w zabezpieczonych skrzyniach i później przechowywano w specjalnych piwnicach, aż do lata - dodaje.
Wieki zmian
- Ten deser bardzo się zmieniał z każdą epoką, każda nacja wnosiła coś od siebie. A w niektórych krajach w ogóle nie ewoluowały - mówi specjalistka. - Zaczęło się od śniegu, lodu kruszonego, skrobanego. Jeśli go doprawiano to były to głownie soki, syropy owocowe, owoce, wody różane - lekkie, pachnące, słodkie dodatki.
Lody i tego typu desery pojawiały się w różnych miejscach na świecie w zbliżonych okresach, wiec trudno powiedzieć kto był pierwszy. - Kultura kulinarna często początkowo nie była szeroko opisywana, dużo ważniejsze dla kronikarzy były bitwy, traktaty - wyjaśnia Magdalena Tomaszewska-Bolałek.
Powstanie mlecznych lodów zawdzięczamy Włochom i Francuzom. To oni odkryli doskonały smak zamrożonego mleka, śmietany czy bardzo tłustej, kremowej śmietanki. - O takich lodach mlecznych w stylu współczesnym możemy mówić od XVIII wieku - zdradza ekspertka. - Trudno powiedzieć jak je podawano, jak wyglądały. Jeśli chodzi o popularne dziś rożki, to to wynalazek końca XIX wieku. Tu swój wkład mają Amerykanie. Informacja o takim sposobie podawania lodów znalazła się w jednej z amerykańskich książek kulinarnych - dodaje.
Lody kremy
Lody włoskie kojarzą nam się z kremową konsystencją. - Wielu osobom na myśl przychodzi smak pistacjowy - zaznacza ekspertka. - Tu warto wspomnieć o świecie arabskim, który marzy o tym, by udać się do Damaszku i spróbować boza - lekkiego, lodowego deseru o smaku pistacji, wyrabianego w tamtejszym regionie. Boza ma ciągnącą się konsystencję, co zawdzięcza dodatkowi z mąki orchidei - dodaje.
Magdalena Tomaszewska-Bolałek zaznacza, że konsystencja lodów włoskich jest mocno kremowa, co uzyskiwane jest odrobinę wyższą temperaturą deseru.
Zimne desery świata
Ciekawą alternatywą dla znanych nam lodów są lody tajskie, na które moda dotarła do nas kilka lat temu. To lody rolowane na lodzie, na lodowatej patelni.
- Nie wszędzie też lody ewoluowały do produktów z dodatkiem mleka. Świetnym przykładem jest tu Japonia - ocenia specjalistka. - Jest tam deser o nazwie kakigori - co znaczy "golony lód". To zeskrobany lód, który polewa się syropami, podaje się z ciasteczkami ryżowymi lub innymi dodatki. W gamie smakowej odnajdziemy smak ozorów wołowych, krewetek czy papryczki - dodaje.
Lody a sztuka
Lody okazują się też wdzięcznym tematem artystycznym. Instagram i inne media społecznościowe latem pełne są lodowych stylizacji z przeróżnych miejsc świata. Ale tematem tym nie gardził też sam Andy Warhol, w którego archiwach odnajdujemy szkice lodów. Ciekawą czterometrową instalację - rożka z 4 gałkami lodów stworzyła też portugalska artystka Joana Vasconcelos.
***
Tytuł audycji: Sztuka jedzenia
Prowadzi: Beata Kwiatkowska
Gość: Magdalena Tomaszewska-Bolałek (Kulturoznawczyni, Uniwersytet SWPS)
Data emisji: 30.08.2020
Godzina emisji: 13.10
pj
