"Ojczysty - dodaj do ulubionych". Czy pierwsze skrzypce może grać tylko skrzypek?

Ostatnia aktualizacja: 30.05.2023 08:30
Wyrażenie "grać pierwsze skrzypce" ze świata muzyki przeszło do języka codziennego. Ktoś, kto gra pierwsze skrzypce, niekoniecznie musi mieć jakikolwiek związek ze światem instrumentalistów. A jednak - gra.
Co to znaczy grać pierwsze skrzypce?
Co to znaczy "grać pierwsze skrzypce"?Foto: Shutterstock/furtseff

W ramach kampanii "Ojczysty - dodaj do ulubionych" w każdy wtorek i czwartek w audycji "Pierwsze słyszę" poznajemy ciekawostki językowe. Tym razem sprawdziliśmy, co oznacza wyrażenie "grać pierwsze skrzypce".

Zwrot "grać pierwsze skrzypce" ma dwa znaczenia, zależne od kontekstu użycia: w języku specjalistycznym oznacza "być prowadzącym skrzypkiem w orkiestrze", w języku ogólnym zaś "mieć decydujący głos w jakiejś sprawie; przewodzić czemuś". Wprawdzie jako termin muzyczny funkcjonują zarówno pierwsze, jak i drugie skrzypce (czyli "dwie grupy skrzypiec w orkiestrze symfonicznej" lub "dwa instrumenty w kwartecie smyczkowym"), jednak w używanym w języku ogólnym frazeologizmie "grać pierwsze skrzypce" człon liczebnikowy jest niewymienny (podobnie zresztą jak człony czasownikowy i rzeczownikowy).

Niepoprawne jest tworzenie konstrukcji typu "grać drugie skrzypce", "grać trzecie skrzypce" w znaczeniu "być na drugim, trzecim miejscu w hierarchii". Jeśli chcemy przekazać informację, że ktoś był drugi lub trzeci w kolejności decydowania, musimy zrezygnować z frazeologizmu. Poprawnie zatem: Grał pierwsze skrzypce, będąc doradcą samego hrabiego, a moje zdanie liczyło się dopiero w drugiej kolejności (nie: ja musiałem grać drugie skrzypce).

Posłuchaj
01:31 _PR4_AAC 2023_05_30-07-30-14.mp3 "Ojczysty - dodaj do ulubionych". Co to znaczy "grać pierwsze skrzypce"? (Pierwsze słyszę/Czwórka) 
___

Kampania społeczno-edukacyjna "Ojczysty - dodaj do ulubionych" ma na celu propagowanie dbałości o poprawność polszczyzny oraz kształtowanie świadomości językowej Polaków. Dziennikarze Czwórki angażują się w projekt, prezentując w formie dźwiękowej ciekawostki językowe.

Kolejnych odsłon będzie można posłuchać we wtorki i czwartki w porannej audycji "Pierwsze słyszę", po godz. 7.30. O pochodzeniu wyrażeń z życia codziennego opowie Martyna Matwiejuk

POSŁUCHAJ POPRZEDNICH ODCINKÓW <<<

Język polski należy do najtrudniejszych języków świata. Badanie pochodzenia słów i ich ewolucji to fascynująca podróż przez historię i zwyczaje. Martyna Matwiejuk w audycji "Pierwsze słyszę" o godz. 7.30 do końca roku będzie wyjaśniać, dlaczego niektóre memy powodują, że "śmiejemy się do rozpuku", sprawdzi też językowy rodowód "kundla", skąd się wziął "majsterklepka" i jaką miarą jest "łut szczęścia". 

Organizatorem akcji "Ojczysty - dodaj do ulubionych" jest Narodowe Centrum Kultury. Kampania trwa nieprzerwanie od 20 lutego 2012 roku, dnia poprzedzającego Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego. "Ojczysty - dodaj do ulubionych" to najpopularniejszy kanał prowadzony przez centralne instytucje kultury poświęcony poprawnej polszczyźnie.

***

Na kolejne odsłony cyklu we wtorki i czwartki, w porannej audycji "Pierwsze słyszę"po godz. 7.30 zaprosi Martyna Matwiejuk.

mat. pras./kd

Czytaj także

Budapeszt na city break. Co warto tam zobaczyć?

Ostatnia aktualizacja: 21.04.2023 10:45
Tym razem wraz z Oliwią Krettek wybieramy się do stolicy Węgier. Przez Budapeszt przepływa rzeka Dunaj - na lewym brzegu, peszteńskim, rozciąga się równina, brzeg prawy to wyżynna Buda. Sprawdzamy, jak zorganizować city break w tym mieście. 
rozwiń zwiń