"Ojczysty - dodaj do ulubionych". Co zrobić z rękami? Złożyć je w małdrzyk

Co zrobić z rękami w danej sytuacji? Odpowiedzi na to pytanie poszukujemy w poradnikach, na portalach internetowych, opowiadają nam o tym trenerzy personalni. Kiedyś jednak ta odpowiedź była prosta, krótka i jednoznaczna: złóż ręce w małdrzyk. Co to znaczy?

Co to znaczy "złożyć ręce w małdrzyk"? Ułożyć jedną na drugiej

Foto: Shutterstock.com/Joey Chung

• O co chodzi w zwrocie "ułożyć dłonie w małdrzyk" i co ów małdrzyk ma wspólnego z serem?
• Dlaczego warto poznawać tajniki języka polskiego - jakie jeszcze ciekawostki można w nim odkryć? 
• Czy język polski to najtrudniejszy język świata?

W ramach kampanii "Ojczysty - dodaj do ulubionych" w każdy wtorek i czwartek w audycji "Pierwsze słyszę" poznajemy ciekawostki językowe. Tym razem sprawdziliśmy, czym jest małdrzyk, i dlaczego układamy dłonie właśnie w taki kształt.

Historia zawarta w języku. Ciekawostki o słowach sprzed lat

Jak podaje strona NCK "Ciekawostki językowe / Ojczysty – dodaj do ulubionych", "małdrzyk" to nie podołek ani mufka, ani w ogóle jakakolwiek część ubrania. Małdrzyk (a dwieście lat temu również mądrzyk, mędrzyk lub mondrzyk) to po prostu placuszek serowy. "Mondrzyki robią z słodkiego mleka, z podpuszczką, czyli animelką, które wyciśnięte w talerki układają, i w maśle obsmażają" - cytuje dawną książkę kucharską S.B. Linde w swoim słowniku. 

Co nasze dłonie mają wspólnego z serem?

Małdrzyki były to wykonywane naprędce przysmaki: nie czekano, aż mleko się zsiądzie, nie warzono go i nie wieszano w lnianym woreczku, aż odcieknie z niego serwatka i zrobi się ser. Świeże, słodkie mleko mieszano z odrobiną podpuszczki, tak że ścinało się od razu, następnie nabierano porcje ręką lub dużą łyżką i przez płótno wyciskano w obu dłoniach. Tak powstałe serki - placuszki - łączono z żółtkami lub od razu obsmażano na patelni w maśle i podawano na ciepło, posypane miałkim cukrem (cukru pudru nie było jeszcze w sklepach).

"W małdrzyk", czyli "nie jak do modlitwy"

A co to ma wspólnego z ułożeniem rąk? Wytłumaczenia są dwa. Wyrażenie "Ręce w małdrzyk" oznacza ułożenie dłoni podobne jak przy wyciskaniu serków - tak głosi jedna teoria. Ręce w małdrzyk bowiem to dłonie złożone na krzyż, jednak nie wnętrzami do siebie, tylko tak, że jedna dłoń przykrywa wierzch drugiej. Dlatego według innej teorii wyrażenie nawiązuje do kształtu odmiennie wyrabianych małdrzyków: skrzyżowane dłonie ze złączonymi palcami przypominają serki odciskane w lnianych woreczkach – długie, stożkowate gomółki.

Posłuchaj

02:23 2023_07_06 07_05_32_PR4_Pierwsze_slysze język.mp3 Ojczysty - dodaj do ulubionych. Co to znaczy "złożyć ręce w małdrzyk"? (Pierwsze słyszę/Czwórka) 

___
Kampania społeczno-edukacyjna "Ojczysty - dodaj do ulubionych" ma na celu propagowanie dbałości o poprawność polszczyzny oraz kształtowanie świadomości językowej Polaków. Dziennikarze Czwórki angażują się w projekt, prezentując w formie dźwiękowej ciekawostki językowe.

Kolejnych odsłon będzie można posłuchać we wtorki i czwartki w porannej audycji "Pierwsze słyszę", po godz. 7.30. O pochodzeniu wyrażeń z życia codziennego opowie Martyna Matwiejuk. 

POSŁUCHAJ POPRZEDNICH ODCINKÓW <<<

Język polski należy do najtrudniejszych języków świata. Badanie pochodzenia słów i ich ewolucji to fascynująca podróż przez historię i zwyczaje. Martyna Matwiejuk w audycji "Pierwsze słyszę" o godz. 7.30 do końca roku będzie wyjaśniać, dlaczego niektóre memy powodują, że "śmiejemy się do rozpuku", sprawdzi też językowy rodowód "kundla", skąd się wziął "majsterklepka" i jaką miarą jest "łut szczęścia". 

Organizatorem akcji "Ojczysty - dodaj do ulubionych" jest Narodowe Centrum Kultury. Kampania trwa nieprzerwanie od 20 lutego 2012 roku, dnia poprzedzającego Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego. "Ojczysty - dodaj do ulubionych" to najpopularniejszy kanał prowadzony przez centralne instytucje kultury poświęcony poprawnej polszczyźnie.

Wyświetl ten post na Instagramie

Post udostępniony przez Ojczysty - dodaj do ulubionych (@ojczysty_dodaj_do_ulubionych)

***

Na kolejne odsłony cyklu we wtorki i czwartki, w porannej audycji "Pierwsze słyszę", po godz. 7.30 zaprosi Martyna Matwiejuk.

mat. pras./kd/aw