- Przymiotnik "morowy” utworzony jest od rzeczownika "mór".
- Ma dwa całkowicie przeciwstawne znaczenia - negatywne i pozytywne.
- Najdawniejsze, pierwotne znaczenie związane jest z morem - "morowy" to "niosący zarazę".
- Nowsze znaczenie, dziś już rzadko używane, oznacza "fajny, udany, porządny, dzielny, wspaniały".
W ramach kampanii "Ojczysty - dodaj do ulubionych" w każdy wtorek i czwartek w audycji "Pierwsze słyszę" poznajemy ciekawostki językowe. Tym razem zajmujemy się wyrażeniem "morowy".
Jak podaje strona NCK "Ciekawostki językowe/Ojczysty-dodaj do ulubionych": przymiotnik "morowy” utworzony od rzeczownika "mór" ma dwa całkowicie przeciwstawne znaczenia - negatywne i pozytywne: najdawniejsze, pierwotne "związany z morem; niosący zarazę" i nowsze, choć dziś już rzadko używane, "fajny, udany, porządny, dzielny, wspaniały". To drugie znaczenie wielu z nas zna tylko z lektur szkolnych, to pierwsze - nagle stało się aktualne.
Przejście znaczeniowe, które dokonało się w przymiotniku "morowy", jest podobne do tego, które dokonało się w przysłówku "strasznie": podstawowe znaczenie negatywne przeszło w neutralne konotacyjnie, a oznaczające duży stopień nasilenia czegoś lub dużą liczbę czegoś, w końcu zaś się przewartościowało: "strasznie" zaczęło się łączyć z "czasownikami pozytywnymi" w znaczeniu "bardzo" (np. strasznie się cieszę, strasznie ładne), a "morowy" - wprowadzony do literatury przez młodopolan: Zapolską, Reymonta, Żeromskiego - zaczął być używany najpierw w znaczeniu "wielki" (np. "morowe" pieniądze - "wielkie pieniądze"), później "dzielny; wspaniały" ("morowe" chłopaki - "dzielne chłopaki", "morowa" zabawa - "wspaniała zabawa").
01:58 CZWORKA/Pierwsze słyszę - Ojczysty dodaj do ulubionych - morowy 31.10. 2023 07_31_11.mp3 "Ojczysty - dodaj do ulubionych". Co oznacza "morowy? (Pierwsze słyszę/Czwórka)
___
Kampania społeczno-edukacyjna "Ojczysty - dodaj do ulubionych" ma na celu propagowanie dbałości o poprawność polszczyzny oraz kształtowanie świadomości językowej Polaków. Dziennikarze Czwórki angażują się w projekt, prezentując w formie dźwiękowej ciekawostki językowe.
Kolejnych odsłon będzie można posłuchać we wtorki i czwartki w porannej audycji "Pierwsze słyszę", po godz. 7.30. O pochodzeniu wyrażeń z życia codziennego opowie Martyna Matwiejuk.
POSŁUCHAJ POPRZEDNICH ODCINKÓW <<<
Język polski należy do najtrudniejszych języków świata. Badanie pochodzenia słów i ich ewolucji to fascynująca podróż przez historię i zwyczaje. Martyna Matwiejuk w audycji "Pierwsze słyszę" o godz. 7.30 do końca roku będzie wyjaśniać, dlaczego niektóre memy powodują, że "śmiejemy się do rozpuku", sprawdzi też językowy rodowód "kundla", skąd się wziął "majsterklepka" i jaką miarą jest "łut szczęścia".
Organizatorem akcji "Ojczysty - dodaj do ulubionych" jest Narodowe Centrum Kultury. Kampania trwa nieprzerwanie od 20 lutego 2012 roku, dnia poprzedzającego Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego. "Ojczysty - dodaj do ulubionych" to najpopularniejszy kanał prowadzony przez centralne instytucje kultury poświęcony poprawnej polszczyźnie.
***
Na kolejne odsłony cyklu we wtorki i czwartki, w porannej audycji "Pierwsze słyszę", po godz. 7.30 zaprosi Martyna Matwiejuk.
mat. pras./kd/aw/pj
