– Stanisław Mikołajczyk był Wielkopolaninem, chociaż urodził się 1901 roku w Niemczech. Jego ojciec pracował w kopalni. Stanisław Mikołajczyk przebywał tam przez osiem lat swojego życia. Pasję do Polski zaszczepiła w nim matka, która uczyła go czytać z katechizmu oraz "Gazety Grudziądzkiej", bardzo popularnej wśród emigrantów – powiedział Arkadiusz Indraszczyk, historyk, kurator wystawy w Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego poświęconej sylwetce i działalności Stanisława Mikołajczyka.
Tłumaczył w "Letnim Wieczorze Odkrywców", że kolejny zastrzyk polskości uzyskał już w ojczyźnie, dzięki działalności księży z parafii w Bożęcicach, którzy prowadzili bibliotekę i dyskutowali z młodzieżą na tematy dotyczące Polski. A był to czas zaborów, germanizacji i przejęcia przez nich ziemi polskiej.
Wojsko
Jak mówiłł Arkadiusz Indraszczyk, Stanisław Mikołajczyk zaciągnął się do oddziałów powstańczych w 1918 roku. Walczył w rejonie Milicza, na froncie południowym, a wiosną 1919 roku na wieść o najeździe bolszewickim zaciągnął się do 55. pułku piechoty w Śremie i walczył w nim aż do 1920 roku. W trakcie walk został ranny i znalazł się w szpitalu w Krotoszynie.
Polskie Stronnictwo Ludowe
W wieku dwudziestu jeden lat wstąpił do Polskiego Stronnictwa Ludowego "Piast"; później był jednym z założycieli Wielkopolskiego Związku Młodzieży Wiejskiej. Został sekretarzem klubu parlamentarnego stronnictwa "Piast", a po zjednoczeniu ruchu ludowo-chłopskiego – sekretarzem Stronnictwa Ludowego. W styczniu 1937 roku po ogłoszeniu strajku generalnego przejął z rąk Macieja Rataja kierownictwo nad Stronnictwem Ludowym. W 1930 roku wybrano go na posła do Sejmu w okręgu gnieźnieńskim.
Emigracja
We wrześniu 1939 roku Mikołajczyk został wcielony do wojska, a po 17 września trafił do obozu internowanych na Węgrzech. W listopadzie 1939 roku przedostał się do Paryża, gdzie zgłosił się do generała Władysława Sikorskiego. Wkrótce wszedł, jako jeden z trzech współprzewodniczących, do nowo powstałej Rady Narodowej Rzeczypospolitej. W grudniu 1941 roku został wicepremierem, a po śmierci Władysława Sikorskiego, 4 lipca 1943 roku, premierem.
Walka o kształt powojennej Polski
Stanisław Mikołajczyk usiłował uzyskać porozumienie z ZSRR dotyczące polskiej granicy wschodniej. Wielokrotnie udawał się w tej sprawie do Moskwy. Prowadząc rozmowy, nie zdawał sobie sprawy, że decyzje w sprawie granicy wschodniej i tzw. rekompensaty terytorialnej zapadły na spotkaniu tzw. wielkiej trójki podczas konferencji teherańskiej w 1943. O porozumieniu teherańskim dowiedział się podczas konferencji w Moskwie w październiku 1944 z ust Mołotowa w obecności nie tylko Stalina, lecz także przebywającego wtedy w Moskwie brytyjskiego premiera Winstona Churchilla. Załamany, złożył dymisję 24 listopada. Następny raz udał się do Moskwy w czerwcu 1945 roku, gdzie uczestniczył w rozmowach na temat utworzenia Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej.
Od wicepremiera do uciekiniera
Po konferencji powrócił do Polski i przyjął tekę wicepremiera i ministra rolnictwa w TRJN. Kierowane przez niego Polskie Stronnictwo Ludowe stało się silną partią, skutecznie konkurującą z Polską Partią Robotniczą i Polską Partią Socjalistyczną. Gdy w 1947 roku PSL przegrało wybory i referendum, Mikołajczyk wysuwał wobec PPR zarzut sfałszowania wyników głosowania. Po zwycięskich wyborach komuniści rozpoczęli szykanowanie działaczy PSL. Zagrożony aresztowaniem, Mikołajczyk opuścił potajemnie Polskę 19 listopada 1947 roku. Uciekł przy pomocy ambasadora brytyjskiego w ciężarówce przewożącej do portu w Gdyni bagaże konsula brytyjskiego. Istnieje teoria, która mówi, że Urząd Bezpieczeństwa specjalnie stworzył wokół Mikołajczyka atmosferę zagrożenia, zmuszając go w ten sposób do ucieczki z kraju. Fakt ten był potem wielokrotnie wykorzystywany propagandowo. Komuniści zarzucali byłemu wicepremierowi tchórzostwo i pracę na rzecz obcych mocarstw.
Ponownie na emigracji
Stanisław Mikołajczyk zamieszkał w Stanach Zjednoczonych. Do śmierci pozostał aktywnym politykiem na wygnaniu. Sejm PRL pozbawił go polskiego obywatelstwa. Zmarł w Waszyngtonie 13 grudnia 1966 roku. Został pochowany w wolnej Polsce, na cmentarzu Zasłużonych Wielkopolan w Poznaniu. W 2000 roku pośmiertnie uhonorowano go Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski - Polonia Restituta.
WIĘCEJ NA TEMAT STANISŁAWA MIKOŁAJCZYKA W SERWISIE RADIA WOLNOŚCI
(pp/iar)
Audycję prawadziła Katarzyna Jankowska.