Odważny, racjonalny i uczciwy do końca. J.R.R. Tolkien - wybitny lingwista i historyk języków i literatury był człowiekiem o bystrym zmyśle krytycznym, a ponadto był głęboko wierzący. Nie przeszkodziło mu to w stworzeniu najwspanialszych i najsilniej oddziałujących na współczesną kulturę anglosaską nowych mitów przedchrześcijańskich.
Co ciekawsze, w jego pokoleniu na Uniwersytecie Oksfordzkim istniał krąg przyjaciół - naukowców zwanych Inklingami, którzy dzielili podobne postawy i poglądy i... wspierali twórczość fantasy. "Hobbit" i "Władca pierścieni" mają więc solidne zaplecze duchowe. A przecież powstawały w czasach, w których katolicyzm w Wielkiej Brytanii był traktowany jako religia "gorsza". Na pytanie jakim człowiekiem był Tolkien próbowaliśmy odpowiedzieć w Jedynce.
Bohaterowie naszych lektur >>> słuchaj na moje.polskieradio.pl
Mówił o sobie, że jest Anglikiem, a nie Brytyjczykiem. Według Tolkiena Brytyjczyków nie ma, są co najwyżej zwolennicy korony. Ideologicznie miał skłonność do anarchii – nie lubił państwa. – Uważał, że powinno być jak najmniej państwa w życiu obywateli. Był zwolennikiem małych państw wielkości Holandii lub Danii – opowiada dr Marek Gumkowski. Swoje poglądy autor zawierał w książkach, w których nawet jeśli pojawiły się królestwa, to zbyt duża chęć ekspansji i ambicje prowadziły je do klęski.
Zdaniem prof. Jakuba Lichańskiego, znawcy Tolkiena i gatunku fantasy, jest to jedyny pisarz, któremu udało się pokazać inną kulturę i cywilizację, zupełnie odmienną intelektualnie od naszej. – Wielokrotnie pisał, że człowiek nie zrozumie elfa, co pokazuje jak dobrze udało się Tolkienowi opisać, jak może myśleć o pewnych sprawach istota długowieczna. Każda z prób, podejmowanych w tym aspekcie przez innych pisarzy nie udała się – mówi prof. Lichański.
Portret malowany słowem >>> słuchaj na moje.polskieradio.pl
Jak dodaje prof. Lichański Tolkien podkreślał, że powinniśmy szanować przede wszystkim jedynego Stwórcę, ale również mieć respekt w stosunku do bogów olimpijskich, bo są oni odpryskiem jego mocy. – Homer również opisuje prawdziwy świat, ale Tolkien poszedł o krok dalej, ten świat jest głębszy. Pokazuje jak mocno byliśmy związani – mówi. Znawca fantasy powołał się na myśl profesora Zgorzelskiego, który powiedział o literaturze Tolkiena, że im bardziej czytamy ją jako baśń, tym bardziej staje się realistyczna. Gdy zaś próbujemy podejść do niej realistycznie, tym bardziej staje się baśnią.
W jaki sposób Tolkienowi udało się wychwycić różnicę pomiędzy naszym światem a rzeczywistością elfów? Dla kogo pisał? Jakie wartości najbardziej cenił? Posłuchaj całej rozmowy!
W studiu Jedynki gościł dr Marek Gumkowski. Program "Rozdroża kultury" poprowadził Michał Montowski.
sm