Petersburg-Warszawa
Urodził się 21 listopada 1876 roku. Po ukończeniu gimnazjum w Suwałkach został studentem Wydziału Architektury Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu. Dyplom z wyróżnieniem uzyskany w 1901 roku na tej uczelni pozwolił mu, dzięki zagranicznemu stypendium, na kontynuację studiów w Szwecji, Norwegii, Niemczech, Austrii i Włoszech. Do 1918 roku zaprojektował kilka budowli w Petersburgu i Moskwie, był także wykładowcą petersburskich uczelni.
Zaprojektowany przez Mariana Lalewicza dom handlowy Mertensa w Petersburgu po ponad stu latach od powstania wciąż pełni swoją funkcję. Fot. GAlexandrova/Wikimedia/CC 4.0
Polska Niepodległa. Serwis specjalny
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości przeniósł się do Warszawy. Został profesorem Szkoły Sztuk Pięknych (dzisiejsza ASP) oraz Politechniki Warszawskiej. Pracę twórczą zaczął od restaurowania i przebudowy warszawskich zabytków, m.in. pałacu Radziwiłłów (na potrzeby Rady Ministrów), pałacu Ossolińskich (dla Ministerstwa Spraw Zagranicznych), pałacu Prymasowskiego (dla Ministerstwa Rolnictwa) i pałacu Raczyńskich (dla Ministerstwa Sprawiedliwości).
Budowniczy II RP
W latach 20. i 30. Marian Lalewicz zaprojektował wiele nowych budynków, nie tylko w stolicy kraju, lecz także m.in. w Kaliszu, Gdyni, Sosnowcu, Lublinie, Siedlcach, Toruniu i Łodzi. Tworzył w duchu akademickiego klasycyzmu i modernistycznego monumentalizmu. Jednym z największych warszawskich gmachów jego autorstwa jest powstały w latach 1925-1928 kompleks budynków Dyrekcji Kolei.
Budynek Dyrekcji Kolei Państwowych na warszawskiej Pradze. Fot. Adrian Grycuk/Wikimedia/CC 3.0
Był jednym z najaktywniej działających konserwatorów okresu dwudziestolecia międzywojennego. Zaangażował się w rewindykację polskich dóbr kultury na mocy traktatu ryskiego oraz w pracę Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości w Warszawie. W 1930 został jego prezesem i funkcję tę pełnił aż do wybuchu wojny.
Architekt bez domu
We wrześniu 1939 roku w oblężonej Warszawie był komendantem Pogotowia Technicznego. Podczas okupacji działał także w Stołecznym Komitecie Samopomocy Społecznej, prowadził tajne nauczanie i pracował m.in. nad czterojęzycznym słownikiem terminów architektonicznych (dzieło zaginęło).
Willa Mariana Lalewicza przy ul. Górnośląskiej w Warszawie. Fot. Wikimedia/domena publiczna
Powstanie Warszawskie - zobacz serwis specjalny
W 1943 roku Niemcy wysiedlili go z willi, którą przed wojną zaprojektował dla siebie w tzw. Kolonii Profesorskiej w warszawskim Śródmieściu. Lalewicz przeniósł się na ul. Muranowską i tam zastał go wybuch Powstania Warszawskiego. W połowie sierpnia 1944 roku został rozstrzelany w masowej egzekucji przy ulicy Dzikiej. Jego ciała nie odnaleziono. Na cmentarzu Powązkowskim znajduje się symboliczny grób Lalewicza.
mc