Wybitny uczeń
Edmund Faustyn Biernacki przyszedł na świat 19 listopada 1866 roku w Opocznie, znajdującym się wówczas w granicach zaboru rosyjskiego (ob. województwo łódzkie). Miał młodszego brata Wiktora – fizyka, pioniera badań z zakresu fal radiowych.
Po ukończeniu pierwszych etapów nauki, w 1884 roku rozpoczął studia lekarskie na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim. Od samego początku Biernacki wyróżniał się na tle swoich kolegów niezwykłą pracowitością i zaangażowaniem w prowadzenie badań naukowych – jeszcze w trakcie studiów opublikował kilka artykułów w polskich i niemieckich czasopismach medycznych. W 1888 roku uczelnia przyznała mu nawet nagrodę za rozprawę "Wpływ zgromadzonych pod skórą rozczynów solnych".
W 1889 roku Biernacki uzyskał dyplom lekarza i wkrótce potem wyjechał za granicę. Jako asystent odbywał staże w klinikach w niemieckim Heidelbergu i w Paryżu. Świetnie przygotowany, po powrocie do kraju został mianowany ordynatorem Kliniki Diagnostycznej Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego.
Odczyn Biernackiego
Przez kolejne lata Biernacki prowadził intensywne badania z zakresu m.in. neurologii, kardiochirurgii i chorób zakaźnych. Do końca lat 90. XIX opublikował ponad czterdzieści artykułów naukowych. Prawdziwie wybitna okazała się jednak jego praca z 1897 roku, poświęcona sedymentacji erytrocytów, czyli opadaniu czerwonych krwinek w niekrzepnącej krwi.
Jak tłumaczył hematolog prof. Grzegorz Basak na antenie Polskiego Radia, na początku lat 90. XIX Biernacki spostrzegł interesujące zjawisko. Gdy umieścił w probówkach próbki krwi żylnej (pobrane od różnych osób) i następnie rozcieńczył je cytrynianem sodu, odkrył, że znajdujące się w osoczu czerwone krwinki (erytrocyty) opadają z różną szybkości zależną od stanu ogólnego danego organizmu. Poczyniona przez Biernackiego obserwacja stała się później niezwykle ważna dla rozwoju diagnostyki medycznej – pomiar prędkości opadania krwinek pozwala bowiem ustalić, czy w ciele człowieka nie rozwija się jakaś choroba. Badanie – nazywane odczytem Biernackiego (OB) – jest wykorzystywane do dziś.
Jak piszą lekarze prof. Andrzej Grzybowski i prof. Jarosław Sak w artykule "Setna rocznica śmierci Edmunda Biernackiego (1866-1911) — filozofa medycyny i wynalazcy metody pomiaru szybkości sedymentacji erytrocytów", rewolucyjne odkrycie badacza nie od razu zostało jednak docenione. Po śmierci Biernackiego polskie środowisko medyczne nie zadbało o utrwalenie jego osiągnięć. Z czasem więc praca lekarza została zapomniana. Z tego też powodu w zagranicznej literaturze fachowej za odkrywców sedymentacji krwi do tej pory uchodzą szwedzcy lekarze Robin Fåhræus i Alf Vilhelm Albertsson Westergren, którzy na początku XX wieku (nie wiedząc nic o pracach polskiego naukowca) również zaobserwowali zjawisko opadania czerwonych krwinek.
W samej Polsce wkład Biernackiego w rozwój diagnostyki medycznej został doceniony w latach 20. XX wieku - wtedy też wspomniane wyżej badanie zostało nazwane jego imieniem.
Filozof
W 1897 roku Biernacki został ordynatorem warszawskiego Szpitala Wolskiego. Publikował kolejne prace naukowe, większość z nich poświęcona była filozofii medycyny. W 1899 roku ukazała się jego monografia "Istota i granice wiedzy lekarskiej", a w 1902 roku "Zasady poznania wiedzy lekarskiej". Dzieła Biernackiego nie zostały jednak ciepło przyjęte. Niektórzy badacze zarzucali mu, że nie powinien zajmować się tą tematyką, skoro nie ukończył studiów filozoficznych.
W 1902 roku naukowiec wyjechał z Warszawy i osiadł we Lwowie, znajdującym się wówczas w granicach zaboru austriackiego. Jednym z najwybitniejszych dzieł Biernackiego z tamtego okresu jest praca "Zarys patologii krwi" (1908), uznawana za pierwszy polski podręcznik do hematologii (dziedzina medycyny zajmująca się układem krwiotwórczym i chorobami krwi).
Edmund Biernacki zmarł nagle w grudniu 1911 roku. Został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie.
jb
Podczas pracy korzystałam z artykułu prof. Andrzeja Grzybowskiego i prof. Jarosława Saka "Setna rocznica śmierci Edmunda Biernackiego (1866-1911) — filozofa medycyny i wynalazcy metody pomiaru szybkości sedymentacji erytrocytów", który ukazał się w 2011 roku na łamach pisma "Archiwum Historii i Filozofii Medycyny" (nr 74).