Dostarczała jedzenie i lekarstwa
Maria Kotarba przyszła na świat 4 września 1907 roku we wsi Obłazy Ryterskie, położonej w okolicach Nowego Sącza (obecne województwo małopolskie). Po agresji III Rzeszy na Rzeczpospolitą we wrześniu 1939 roku wstąpiła do ruchu oporu. Byłą kurierką - przekazywała wiadomości i żywność lokalnym grupom partyzantów. Wskutek donosu pod koniec 1942 roku Kotarba została aresztowana i osadzona w więzieniu Gestapo znajdującym się w Tarnowie. Następnie, w styczniu 1943 roku trafiła do niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego Auschwitz.
German Death Camps - zobacz serwis edukacyjno-społeczny
Naziści przydzielili ją do pracy w komando ogrodowym (niem. "Kommando Gartnerei") w pobliskiej wsi Rajsko. Zajmowała się przede wszystkim hodowlą kwiatów oraz doglądaniem warzyw i owoców, uprawianych w tamtejszych szklarniach na potrzeby SS. Wiosną 1943 roku poznała Żydówkę Lenę Mańkowską, która w lutym została przewieziona do obozu z getta w Białymstoku. Jak pisze Karolina Dzięciołowska w swoim artykule "700 dni w Auschwitz. Historia Marii Kotarby", Mańkowska była w tragicznym stanie fizycznym i psychicznym. Poważnie chorowała na tyfus, dwa razy próbowała też popełnić samobójstwo.
Mimo wielkiego ryzyka Polka postanowiła się nią zaopiekować. Nocą przekradała się do jej baraku i przekazywała jej jedzenie - głównie marchew i ziemniaki. Kotarbie, zaangażowanej w obozowy ruch konspiracyjny, dzięki swoim znajomościom udało się również pozyskać potrzebne Mańkowskiej lekarstwa, a także załatwić przydział do lżejszych prac. Pomagała również jej siostrze, Gucie Bankier.
Przeczytaj też:
"Sprawiedliwa wśród Narodów Świata"
W styczniu 1945 roku - kilkanaście dni przed nadejściem Armii Czerwonej – Niemcy przystąpili do ewakuacji obozu. Więźniowie musieli pieszo pokonać wielokilometrowy dystans bez dostępu do żywności oraz wody. Naziści strzelali do każdego, kto próbował uciekać. Mordowali również najsłabszych, którzy nie byli w stanie dalej iść. Szacuje się, że w trakcie tego "marszu śmierci" zginęło 15 tysięcy osób.
Zobacz także: Pierwszy marsz śmierci w Auschwitz
Po kilkutygodniowej wycieńczającej wędrówce Lena Mańkowska i Maria Kotarba (nazywana przez towarzyszkę "Mateczką") dotarły wraz z innymi więźniami do niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego w Ravensbrücku. Miesiąc później zostały przetransportowane do obozu Neustadt-Glewe, wyzwolonego przez Armię Czerwoną 2 maja 1945 roku. Po uwolnieniu kobiety rozdzieliły się. Mańkowskiej udało się przedostać z armią amerykańską do Francji, skąd w 1952 roku wyjechała do Wielkiej Brytanii. Kotarba natomiast powróciła do Polski. Zmarła pod koniec grudnia 1956 roku we wsi Oczary, położonej w Małopolsce w powiecie gorlickim.
Jak podaje Karolina Dzięciołowska, na początku lat 60. XX wieku Mańkowska (nosząca już wówczas nazwisko Lakomy - po mężu) podjęła próbę odnalezienia kobiety, która uratowała jej życie. Poszukiwania zajęły jej ponad trzydzieści lat – na ślad Polki udało jej się natrafić dopiero w 1997 roku. Dzięki zaangażowaniu Mańkowskiej, 24 października 2006 roku w ambasadzie RP w Londynie odbyła się uroczystość pośmiertnego nadania Marii Kotarbie tytułu "Sprawiedliwej wśród Narodów Świata".
Pamięci Polaków Ratujących Żydów - zobacz serwis historyczny
"Kto ratuje jedno życie – ratuje cały świat"
Instytut Pamięci Yad Vashem od 1963 roku wyróżnia tym tytułem osoby, które z narażeniem życia własnego i swoich bliskich ratowały Żydów podczas II wojny światowej. Na wręczanym z tej okazji pamiątkowym medalu widnieje zaczerpnięta z Talmudu sentencja: "Kto ratuje jedno życie – ratuje cały świat". Odznaczeniem tym uhonorowano już około dwadzieścia siedem tysięcy osób, w tym ponad siedem tysięcy Polaków. Ich bohaterstwo jest tym większe, że tylko na terenie okupowanej Polski za pomoc Żydom groziła kara śmierci.
03:18 PR3_MPLS 2021_03_24-16-37-36.mp3 – Motywy ratowania Żydów były różne. Niejednokrotnie wynikały z moralnego obowiązku lub nauki chrześcijańskiej - mówiła dr Wiesława Młynarczyk z Muzeum Getta Warszawskiego. Audycja Witolda Lazara "Zapraszamy do Trójki". (PR, 24.03.2021)
Zobacz też: Kara śmierci za człowieczeństwo
Wśród wyróżnionych znalazła się między innymi Irena Sendlerowa (uratowała z warszawskiego getta ponad 2500 dzieci), Antonina i Jan Żabińscy (na terenie prowadzonego przez nich warszawskiego zoo znalazło schronienie co najmniej 300 osób), rodzina Ulmów (wymordowana przez Niemców wiosną 1944 roku za ukrywanie ośmiu Żydów), a także Wanda Krahelska i Zofia Kossak-Szczucka (inicjatorki powstania "Żegoty").
Przeczytaj również:
jb
Podczas pracy korzystałam z artykułu Karoliny Dzięciołowskiej "700 dni w Auschwitz. Historia Marii Kotarby", opublikowanego na portalu Polscy Sprawiedliwi.org.pl