25 października 1979 Kraj Basków uzyskał autonomię.
Kim są Baskowie?
Do końca nie wiadomo. Badania wykazały, że pod względem genetycznym różnią się od pozostałych mieszkańców Półwyspu Iberyjskiego. Język baskijski przypomina te używane przez niektóre ludy zakaukaskie, stąd hipoteza o azjatyckim pochodzeniu Basków.
Po upadku Cesarstwa Rzymskiego Baskowie utworzyli własne państwo. Jego ostateczny kres przypada na wiek XIV, kiedy wchłonęli je Kastylijczycy. Przez setki lat Baskowie cieszyli się autonomią i nie próbowali odzyskać niepodległości. Zmienił to wiek XX.
Spirala przemocy
W 1959 roku radykalni nacjonaliści baskijscy zakładają organizację "Ojczyzna Basków i Wolność"(bask. Euskadi Ta Askatasuna - ETA), której celem jest odzyskanie przez Basków niepodległości.
- Pierwszy akt terrorystyczny to wykolejenie pociągu w 1961 roku, ale wtedy bardzo uważano, żeby nie było ofiar śmiertelnych – mówiła iberystka, dr Małgorzata Nalewajko w audycji "Przewodnik po historii najnowszej".
Później działania bojowników ETA stały się brutalniejsze: w zamachach ginęli nie tylko frankistowscy dygnitarze, ale też ludność cywilna. W odpowiedzi reżim Franco zaczął prowadzić działania wymierzone w ETA: przywódców wyłapywano, padło 9 wyroków śmierci (zmienionych na długoletnie więzienie). Po śmierci Franco powołano nawet paramilitarne skrytobójcze oddziały wymierzone w przywódców ETA. W nadziei na uspokojenie sytuacji w Kraju Basków i ograniczenie działalności ETA, rząd hiszpański zdecydował się nadać Krajowi Basków autonomię.
Tęsknota za niepodległością, obawa przed wynarodowieniem
W czasach Drugiej Republiki Hiszpańskiej (1931-39) Baskowie starali się zinstytucjonalizować autonomię.
- Fakt, że Kraj Basków uzyskał rządu Frontu Ludowego autonomię, sprawił, że ludność Kraju Basków po końcu wojny domowej była ośrodkiem konsekwentnej opozycji antyfrankistowskiej – mówiła dr Małgorzata Nalewajko w audycji Katarzyny Kobyleckiej. – W okresie frankizmu hiszpańska armia i policja były traktowane na terenie prowincji baskijskich jak okupanci.
Reżim generała Franco zabronił nawet nauki języka baskijskiego. Swoje piętno odcisnął też napływ na dynamicznie rozwijające się tereny baskijskie imigrantów zarobkowych z innych części Hiszpanii, co sami Baskowie zaczęli odczytywać jako zagrożenie dla baskijskiej tożsamości.
Posłuchaj o problemie autonomii Kraju Basków w XX wieku w audycji Katarzyny Kobyleckiej "Przewodnik po historii najnowszej" z udziałem dr Małgorzata Nalewajko.
bm