16 listopada 1938 wojska republikańskie poniosły klęskę w bitwie nad rzeką Ebro. Wojska pod wodzą przywódcy antyrepublikańskiego przewrotu, gen. Francisco Franco miały otwartą drogę na Madryt. Wynik hiszpańskiej wojny domowej był przesądzony.
Bitwa rozpoczęła się republikańską ofensywą, która miała na celu odepchnięcie wojsk frankistowskich od Madrytu i Walencji. Oddziały republikańskie przeprawiły się przez rzekę. Wśród nich była polska brygada im. Jarosława Dąbrowskiego.
- Polska Brygada im. Dąbrowskiego pierwsza forsowała rzekę spośród Brygad Międzynarodowych - mówił gen. Franciszek Księżarczyk, uczestnik walk, w audycji Krystyny Żebrowskiej.
Dąbrowszczycy po bitwie pod Gudalajarą, źr. Wikimedia Commons/dp
Bunt Franco
Wojna domowa w Hiszpanii rozpoczęła się po objęciu władzy przez socjalistyczny Front Ludowy. Wywołało to juntę wojskową pod dowództwem generała Francisco Franco 17 lipca 1936, popartą przez armię, arystokrację i burżuazję. Siłom buntowników udało się w dwa miesiące zająć ok. 40 % powierzchni kraju i przejąć tam pełnię władzy.
Tymczasem w obozie republikańskim zaczęła się walka o władzę między anarchistami, socjalistami i komunistami. Ostatecznie, po walkach wewnętrznych to ci ostatni zdobyli dominującą pozycję dzięki pomocy ze strony ZSRR.
Poligon Europy
Kraj Rad przysyłał republikanom sprzęt i doradców wojskowych. Po stronie republikańskiej walczyły także oddziały ochotników - Brygady Międzynarodowe - z całej Europy. Byli wśród nich także Polacy, którzy w 1936 roku zorganizowali batalion im. Jarosława Dąbrowskiego. - Ten batalion liczył wtedy około 800 ludzi - mówił w audycji poświęconej wojnie domowej w Hiszpanii Eugeniusz Szyr.
Jednostka rozrosła się w trakcie wojny do rozmiarów brygady. W sumie w wojnie walczyło ok. 5 tysięcy Polaków. Wśród nich znalazł się gloryfikowany później przez propagandę komunistyczną gen. Karol Świerczewski "Walter".
Z kolei siłom Franco poparcia udzieliły Włochy i III Rzesza. Niemcy wysłali do Hiszpanii okryty złą sławą Legion Condor – to on jest odpowiedzialny za zbombardowanie miasta Guernica, co uwiecznił na swoim słynnym obrazie Pablo Picasso.
Wojna zakończyła się zwycięstwem frankistów. Franco stał się dyktatorem Hiszpanii, dzierżąc władzę aż do śmierci w 1975 roku.
Posłuchaj audycji o wojnie domowej w Hiszpanii z udziałem jej uczestników.
bm