XV-wieczny dyptyk wraca do Polski
Przypomnijmy: w czasie II wojny Polska straciła ponad 500 tysięcy dzieł. Dotychczas odzyskaliśmy około 600 zabytków. W największej części nasze dobra kultury zagrabiły III Rzesza i ZSRR. Szacuje się, że wartość zrabowanych dzieł sztuki wynosi 30 mld dolarów.
Co przez trzy dekady udało się Polakom odzyskać? Jakie w tym celu podjęto działania? Kto (jakie państwo) jest nam najbardziej przychylny? Amerykańskie muzea po II wojnie kupowały dzieła niejasnego pochodzenia – w tym zrabowane podczas wojny. Tamtejsze instytucje dają jednak sygnały, że są świadome istnienia problemu. W Europie jest pod tym względem gorzej. Jakie są nasze najnowsze sukcesy w zakresie odzyskiwania utraconych skarbów kultury?
52:43 2021_01_06 22_06_33_PR3_Klub_Trojki.mp3 Długa droga polskich dzieł sztuki do ojczyzny (Klub Trójki)
Według prof. Wojciecha Kowalskiego, b. pełnomocnika ministra spraw zagranicznych do spraw rewindykacji dóbr kultury, obecnie jesteśmy w trzeciej fazie starań państwa polskiego o odzyskanie dzieł sztuki straconych podczas drugiej wojny światowej. – Pierwsza faza rozpoczęła się zaraz po wojnie i była zakończona sporym sukcesem. Odzyskaliśmy wtedy 30-40 tys. obiektów – mówił gość "Klubu Trójki". – Druga faza przypadała na 1956 rok, kiedy to Związek Radziecki ofiarował nam cały szereg zbiorów wywiezionych z Polski. Później temat został definitywnie zamknięty, nie tylko w Polsce, ale i na całym świecie – opowiadał.
Do tematu odzyskiwania polskich dzieł sztuki powrócono dopiero po ćwierćwieczu. Lata 80. w Stanach Zjednoczonych stały się erą procesów o restytucje zagubionych dzieł sztuki. – Jako Polska nie uczestniczyliśmy w tym, ale można było widzieć, że temat odżywa i zbliża się – powiedział Kowalski. Trzecia z faz, o której mówił gość Moniki Małkowskiej, rozpoczęła się wraz z upadkiem komunizmu w Polsce. – Podpisano traktaty, a jeszcze przed tym, w 1990 roku jako polskie rozpoznano 33 płyty nagrobne, które znajdowały się w magazynach Ermitażu – wspominał.
Oprócz tego wśród skarbów odzyskanych przez Polskę w ciągu ostatnich lat znalazły się: "Chłopi w karczmie" Adriaena Brouwera (2002), "Żydówka z pomarańczami" Aleksandra Gierymskiego (2011), "Murzynka" Anny Bilińskiej-Bohdanowicz (2012), "Madonna pod jodłami" Lucasa Cranacha (2012) czy "Orszak" Witolda Wojtkiewicza (2012).
Konferencja "Zrabowane - odzyskane. Dobra kultury - przypadek Polski" - dzień 1./Międzynarodowe Centrum Kultury
***
Tytuł audycji: Klub Trójki
Prowadzi: Monika Małkowska
Gość: prof. Wojciech Kowalski (dyplomata, b. pełnomocnik ministra spraw zagranicznych do spraw rewindykacji dóbr kultury, wykładowca Uniwersytetu Śląskiego)
Data emisji: 06.01.2021
Godzina emisji: 22.06
Monika Małkowska/kr