- Syria była krajem narodzin cywilizacji, a Damaszek i Aleppo należą do najstarszych miast świata. Kraj ten jest też miejscem narodzin rolnictwa, uprawy ziemi i wykształcenia się społeczeństwa rolniczego - przypomina Fisk, który na Bliskim Wschodzie spędził 30 lat.
Samo Aleppo, o które obecnie toczą się zacięte walki, położone było na skrzyżowaniu kilku szlaków handlowych w drugim tysiącleciu p.n.e. Zachowały się tam XIII-wieczna cytadela, Wielki Meczet z XII wieku i budynki wielu późniejszych madras (szkół muzułmańskich).
W jednym z najpiękniejszych zamków świata, Krak des Chevaliers, siły rządowe ostrzelały kaplicę krzyżowców. Wzniesiony w Aleppo przez muzułmanów, zdobyty przez krzyżowców zamek należał dzięki unowocześnieniom dokonanym pod koniec XIII wieku przez Mameluków do najpotężniejszych twierdz świata. Jest jednym z najlepiej zachowanych zamków krucjatowych.
W Tall Szajch Hamad, 70 km na północny wschód od miasta Dajr az-Zaur, zniszczono mury i wieżę cytadeli zamku al-Madik. W Tall Szajch Hamad znajduje się wielkie stanowisko archeologiczne w miejscu asyryjskiego miasta Dur Katlimmu.
W Apamei, której ruiny pochodzą z czasów hellenistycznych, rzymskich oraz bizantyjskich, łupem grabieżców padły wspaniałe rzymskie mozaiki. Wjechano po nie buldożerami.
Zdarza się, że syryjscy powstańcy chronią się przed ostrzałem sił rządowych za murami dawnych zamków i świątyń. Zacięte walki toczyły się m.in. na terenie tzw. Martwych Miast - grecko-rzymskich osiedli wokół Aleppo i w ruinach Bosry, gdzie znajduje się jeden z najlepiej zachowanych w świecie rzymskich amfiteatrów.
W wyniku bombardowań ucierpiała struktura bizantyjskich budowli w al-Bara, Deir Sunbel i Ain Larose w północnej Syrii. W klasztorze Sajdanaja, ufundowanym przez bizantyjskiego cesarza Justyniana, ostrzał z artylerii uszkodził najstarszą część budynku pochodzącą z 574 roku. W wyniku walk ucierpiał też meczet Ummajjadów w mieście Dara, jedna z najstarszych architektonicznych budowli muzułmańskich w Syrii.
Syryjska armia zajęła zamek Ibn Maana górujący nad słynną rzymską Palmyrą, rozmieszczając czołgi i transportery opancerzone w Dolinie Grobów na zachód od miasta. Na terenie rzymskich ruin wykopano głęboki rów obronny. Palmyra, która według słów brytyjskiego historyka Edwarda Gibbona "całe wieki dobrobytu poświęciła dla jednej chwili chwały", słynie z imponujących ruin miasta, będącego niegdyś jednym z ważniejszych centrów antycznego świata. Słynie też ze sztuki łączącej grecko-rzymskie techniki z lokalnymi tradycjami i wpływami perskimi.
Obecna sytuacja w Syrii pod wieloma względami przypomina niszczenie archeologicznych zabytków Iraku w następstwie amerykańskiego ataku na ten kraj w 2003 roku, gdy splądrowano bagdadzkie Muzeum Narodowe, bibliotekę koranistyczną i tereny, na których niegdyś mieszkali Sumerowie - zauważa Robert Fisk.
Zobacz galerię DZIEŃ NA ZDJĘCIACH
PAP, ei