W tym roku mija 110. rocznica urodzin i 10. rocznica śmierci Lidii Ciołkoszowej. Żona przywódcy Polskiej Partii Socjalistycznej Adama Ciołkosza to czołowa działaczka kierownictwa PPS od okresu międzywojennego, a po 1939 roku także emigracji niepodległościowej w Londynie.
- Była bardzo istotną partnerką męża w sferze intelektualnej, ale i w wielu innych sprawach często dochodzili do wspólnych konkluzji. Lidia Ciołkoszowa była też osobą bardzo aktywną w międzynarodowym ruchu kobiecym. To wreszcie bardzo ważna postać emigracji londyńskiej. Miała mocną pozycję, była powszechnie znana - mówił w radiowej Jedynce historyk, a prywatnie bliski znajomy Lidii Ciołkoszowej, Andrzej Friszke.
Zobacz serwis specjalny Polskiego Radia RADIA WOLNOŚCI
Bohaterka audycji Jedynki ukończyła studia polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim, zakończone doktoratem z analizy dzieł Stefana Żeromskiego. Właśnie lektura Żeromskiego zaprowadziła ją, jak sama to podkreślała, w szeregi PPS.
Andrzej Friszke przypomina, że pochodziła ona z rodziny inteligenckiej, żydowskiej, później przeszła na katolicyzm. - To dość typowa sytuacja dla rzeczywistości przedwojennej i dla osób wywodzących się z asymilujących się rodzin żydowskich. Jej rodzice odeszli od reguł ubioru, stroju, mowy i znaleźli się na pograniczuu polskości. Ona sama niewątpliwie była Polką, całe jej życie to udowadnia. Pamiętajmy też, że jej rodziców zamordowali hitlerowcy, a brat przeżył obóz koncentracyjny - opowiadał historyk.
Lidia Ciołkoszowa
Lidia Ciołkoszowa była publicystką i historyczką, autorką wielu artykułów, broszur oraz audycji radiowych z historii polskiego ruchu robotniczego, nadawanych przez Rozgłośnię Polską Radia Wolna Europa. W roku 1965 opublikowała m.in. książkę "Publicystyka polska na emigracji w latach 1940-1960“ i - wspólnie z mężem - najważniejsze ich dzieło "Zarys dziejów socjalizmu polskiego“.
Andrzej Friszke wspominał w audycji nie tylko pierwsze spotkanie z Ciołkoszową, ale także późniejsze, liczne wizyty w jej londyńskim domu. -Takich domów już nie ma. Miał dwa małe pokoje i kuchenkę. A wszystko wypełnione książkami, że ciężko było znaleźć miejsce na scianie na jakiś portret - opowiadał.
Zapraszamy do serwisu HISTORIA
Zapraszamy do wysłuchania całej audycji. Przypominamy w niej archiwalne fragmenty wypowiedzi bohaterki, nagrane przez BBC. Lidia Ciołkoszowa opowiada w nich m.in., co przekonało ją do socjalizmu i dlaczego portret Żeromskiego miała nad łóżkiem.
Na "Naukowy zawrót głowy" zaprasza Dorota Truszczak.
ei